Ботаника ва ўсимликлар физологияси

БОТАНИКА ВА ЎСИМЛИКЛАР ФИЗОЛОГИЯСИ
 
7
rasm. Elektron mikroskoplarining umumiy ko‘rinishi. 
 
 
 
3-
 
rasm.Takomillashtirilgan ѐrug‘lik mikroskoplari . 
 
Eukariot va prokariot hujayralar. Hujayra – umumiy ko‘rinishda, tashqi tomondan 
sitoplazmatik membrana bilan qoplangan sitoplazmadan tashkil topadi (5-rasm). 
Sitoplazmatik membrana –hujayra ichki muhitida joylashgan tarkibiy qismlarni tashqi 
muhitdan ajratib turuvchi chegara hisoblanadi. Hujayra tarkibida genetik axborotlarning 
saqlanishi va avlodlarga uzatilishini ta’minlovchi – nuklein kislotalar (DNK va RNK) 
mavjud bo‘lib, eukariot tipdagi hujayralarda membranaga ega bo‘lgan maxsus hujayra 
tuzilmasi–ya’ni, yadro tarkibida joylashadi. Prokariot hujayralarda esa – yadro tuzilmasi 

---

БОТАНИКА ВА ЎСИМЛИКЛАР ФИЗОЛОГИЯСИ
 
8
mavjud emas va genetik material hujayra sitoplazmasida joylashadi. Umumiy holatda 
prokariot tipdagi hujayralar eukariot hujayralarga nisbatan oddiy tuzilishga ega 
hisoblanadi. «Prokariot» atamasi grek tilidan olingan bo‘lib, «pro – oldingi» va «kary – 
yadro» degan so‘zlardan tashkil topgan, ya’ni prokariot hujayralarda yadro 
shakllanmaganligi qayd qilinadi. Arxeylar va bakteriyalar tipik prokariot hujayralar 
hisoblanadi. 
 
4-
 
rasm. Hujayrani mikroskop ostidagi ko‘rinishi 
 
Eukariot hujayralar prokariot hujayralarga nisbatan yuqori darajada murakkab va
takomillashgan tuzilishga ega hisoblanadi. 
«Eukariot» atamasi ham grek tilidan olingan bo‘lib, «eu – haqiqiy» va «kary – 
yadro» degan so‘zlardan tashkil topgan, ya’ni bu tipdagi hujayralarda genetik materialni 
saqlovchi maxsus membranaga ega organoid – yadro tuzilmasi shakllangan. Shuningdek, 
eukariot hujayralarda sitoplazma tarkibida prokariot hujayralarda mavjud bo‘lmagan 
membranaga ega organoidlar shakllangan. Prokariotlardan tashqari, barcha tirik 
organizmlar – jumladan, suv o‘tlari, zamburug‘lar, o‘simliklar va hayvonlar oraganizmi 
to‘qimalari eukariot tipda tuzilishga ega hujayralardan tashkil topgan. Ayrim
ilmiy adabiѐtlarda eukariot tipda tuzilgan hujayralardan tashkil topgan organizmlar – 
eukariot organizmlar deb ham nomlanadi. 
 
Botanikaning qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati 
Botanika fanining qishloq xo‘jaligida ahamiyati juda katta. Botanika tabiatda 
uchraydigan jamiki o‘simliklarning turli -tumanligini, tuzilishi va rivojlanish 
qonuniyatlarini; agronomiya esa - madaniy o‘simliklarni yetishtirishni o‘rganadi. Botanika 
asosida agronomiya fani vujudga keldi. Har ikki fanning maqsadi bitta, u ham bo‘lsa 
o‘simliklardan foydalanilgan holda insonlarning ularga bo‘lgan ehtiѐjini to‘laroq 
qondirishdir. 
Agrofitotsenozdagi: yaylov va pichanzorlarning o‘simliklarini o‘rganishda, 
agromeliorativ ishlarini tashkil qilishda agronom botanik sifatida, botanik esa agronom