Ботаника ва ўсимликлар физологияси

Tayanch iboralar: 
Gistologiya faniga asos solgan olimlar; 
to‘qimalarning tuzilishi, kelib chiqishi hamda funksiyasiga nisbatan 
klassifikatsiyasi; to‘qimalarning tuzilishi, xillari (hosil qiluvchi, qoplovchi, 
mexanik, asosiy va o‘tkazuvchi to‘qimalar) va vazifasi, o‘simlik 
organlarida uchrashi va to‘qimachilik sanoatidagi ahamiyati. 

---

БОТАНИКА ВА ЎСИМЛИКЛАР ФИЗОЛОГИЯСИ
 
16
2.
 
To‘qimalar haqida tushuncha 
 
Boshqa tirik organizmlar kabi, o‘simliklar organizmining ham elementar 
tuzilish va funksional birligini hujayra tashkil qiladi. Evolyutsiya davomida 
o‘simliklar organizmida o‘ziga xos spetsifik funksiyalarni bajarishga 
ixtisoslashgan hujayralar guruhlari shakllangan. Hayvon organizmi hujayralari 
kabi, o‘simliklar ham tuzilishi va funksiyasiga ko‘ra bir xildagi hujayralar 
to‘qimalarni hosil qiladi. To‘qima – bu tuzilishi va funksiyasi bir xilda o‘xshash 
bo‘lgan hujayralar guruhidan tashkil topadi. O‘simlik organizmida ayrim 
to‘qimalarning tarkibi faqat bir xil tuzilishga ega hujayralardan tashkil topadi, 
shuningdek ayrim to‘qimalar bir nechta tipdagi hujayralardan tashkil topadi. 
Odatda, nay-tola bog‘lamli o‘simliklarda 3 ta tipdagi to‘qimalar o‘zaro 
farqlanadi. 
O‘simlik organizmida har bir to‘qimalar tizimi tarkibi bir nechta 
to‘qimalar turlaridan tashkil topadi
. 
 
3.
 
To‘qimalaр klassifikatsiyasi 
1.
To‘qimalar rivojlanishiga ko‘ra: embrional va doimiy to‘qimalardan iborat. 
Embrional to‘qimaga meristematik ѐki hosil qiluvchi to‘qima kiradi. 
Embrional to‘qimadan doimiy to‘qimalar kelib chiqib, ularga quyidagilar 
kiradi: 
2.
Qoplovchi to‘qima; 
3.
Asosiy to‘qima; 
4.
Mexanik to‘qima; 
5.
O‘tkazuvchi to‘qima. 
6.
Bundan tashqari to‘qimalar shakliga ko‘ra ikki xil bo‘ladi:parenximatik va 
prozinximatik. Oddiy to‘qima-shakli va funksiyasi bir xil bo‘lgan ho‘jayralar 
to‘plamidan iborat bo‘ladi (parenxima, sklerenxima). Murakkab to‘qima-
shakli va funksiyasi har xil bo‘lgan ho‘jayralar to‘plamidan iborat (qoplovchi, 
o‘tkazuvchi to‘qimalar). To‘qimalar rivojlanishiga ko‘ra:embrional va doimiy 
to‘qimalarga bo‘linadi. Doimiy to‘qimalarga- qoplovchi, o‘tkazuvchi, 
mexanik va asosiy to‘qimalar kiradi. To‘qimalar anatomofiziologik 
xususiyatiga ko‘ra quyidagi xillarga bo‘linadi: 
7.
Hosil qiluvchi (embrional, meristema); 
8.
Qoplovchi; 
9.
O‘tkazuvchi; 
10.
Mexanik; 
11.
Asosiy; 
12.
Ajratuvchi; 
13.
Aerenxima; 
14.
Xlorenxima; 
15.
Jamg‘aruvchi; 
16.
Co‘ruvchi to‘qimalar. 

---