Bosh sxema deb elektr stansiyasining asosiy jihozlarini bir-biri va stansiyadan ketayotgan elektr liniyalari bilan ulanish tartibiga aytiladi

Kirish
Bosh sxema deb elektr stansiyasining asosiy jihozlarini bir-biri va stansiyadan ketayotgan elektr liniyalari bilan ulanish tartibiga aytiladi. Bosh sxemalar ikkita katta guruhga bo'linadi: ko'ndalang aloqali sxemalar (shinalar) va blokli sxe­malar. Blokli sxemalarda generatorlar bir-birlari bilan yuqori kuchlanish shinalari orqali bog'langan bo'ladi, ba'zi hollarda esa, masalan, generator-transformator-liniya sxemalarida tarmoq orqali bog'langan bo'ladi.
Bosh sxema elektr stansiyasidan uzluksiz quvvat uzatilishini ta'minlab berishi zaiur, ya'ni u ishonchli bo'lishi kerak. Bosh sxemalarga qo'yiladigan ikkinchi muhim talab bu ularning tejamliligi, taqsimlash qurilmasini qurishga va ishlatishga ketadigan sarf harajatlarning kamligi.
Keyingi qo'yiladigan yana bir muhim talab bu asosiy sxemaning manevrga ega bo'lishi, ya'ni uni stansiyani kengayishi, ish sharoitini o'zgarishiga moslay olishi, hamda taqsimlash qurilmalari ta'mirlanganda ulanishlarning normal ishlashlarini ta'minlab bera olishi zarur. Navbatdagi qo'yiladigan talab bu taqsimlash qurilmasiga xizmat ko'rsatish-ning xavfsizligi. Sxema xavfsiz bo'lishi uchun u birinchi navbatda sodda va yaqqol tuzilgan bo'lishi lozim. Bu narsa ishlatuvchilarni xato hatti-harakatlarini oldini oladi.
Sxemalar bir chiziqli yoki uch chiziqli bo'lishi mumkin. Bir chiziqli sxemalarda ulanishlar odatda faqat bitta faza uchun ko'rsatiladi. Ishlatish jarayonida soddalashtirilgan operativ sxema deb ataladigan sxemalar ham keng qo'llaniladi. Bu sxemalarda yaqqollik uchun faqatgina asosiy jihozlar ko'rsati­ladi. Uch chiziqli sxemalar uchala faza uchun ikkilamchi zanjirdagi ulanishlar ko'rsatilgan holda tuziladi. Bu sxemalar murakkab bo'lganligi uchun ulardan fa­qat montaj, tekshirish va alohida fazalarni ta'mirlash paytlaridagina foydalaniladi.
Bosh sxemaning eng sodda turlaridan biri bu bitta seksiyalanmagan shina ti­zimli sxemadir. Bu sxemaning afzalligi uning soddaligi, ishlatishga qulayligi, yaqqolligi va taqsimlash qurilmasini qurishga ketadigan harajatlarning kamligida. Biroq bunday sxema elektr ta'minotini yetarli darajada ishonchli ta'minlab bera olmaydi. Shinaning shikastlanishi, shina ajratgichlari yoki har qanday uzgichning buzilishi qolgan hamma ulanishlarni uzilib qolishiga olib keladi. Shinalarni ta'mirlashga chiqarish esa barcha iste'molchilarga elektr energiya uzatishni to'xtatishni talab etadi. Uzilishlar hajmini shina tizimini seksiyalash orqali kamaytirish mumkin. Biroq bunda uzilishlar sonini yetarli darajada kamaytirish uchun avariya holatlarida seksiyalar sonini ulanishlar soniga teng qilib olish zarur. Bu esa sxemani tejamliligini kamaytiradi.
Seksiyalangan sxemani arzonlashtirish uchun uzgichlarning bir qismini seksiya ajratgichlari bilan almashtirish mumkin, lekin bu narsa sxemani ishonchliligini sezilarli darajada kamaytirib yuboradi. Shuning uchun bundan faqatgina ta'mirlash juda zarur va javobgarligi yuqori bo'lmagan qurilmalardangina foydalanish mumkin. Bir shina tizimli sxemalarning ishonchliligini oshirish uchun shinalar oxirini bir-biriga ulab halqa sxemasiga keltirish mumkin. Bu sxemaga aylanma ajratgichni qo'shish orqali ulanish uzgichlarini iste'molchilarni uzmasdan ta'mirlash imkonini beradi.