Bosh sxema deb elektr stansiyasining asosiy jihozlarini bir-biri va stansiyadan ketayotgan elektr liniyalari bilan ulanish tartibiga aytiladi

IEM ning elektr sxemasi xususiyatlari
IEM da GRU qurish nazarda tutilib, unga yaqin joylashgan iste'molchilarni ta'minlaydigan 6—10 kV li liniyalar ulanadi. Uzoqroq joylashgan iste'molchilar esa 35—110 kV li liniyalar bo'yicha ta'minlanishi mumkin.

8-rasm. lEMning elektrik cxemasi.

I EM ning bosh sxemasi taqsimlash tarmoqlari bilan sanoat korxonalarini energiya bilan ta'minlash sxemasini bir-biriga uzviy bog'lab loyihalanadi.

Generator kuchlanishidagi shinalarning yakka yoki juft tizimlarini qo'llash shu kuchlanishdagi taqsimlash tarmoqlarining sxemasidagina, ya'ni tarmoq zaxirasining bor yoki yo'qligiga qarab aniqlanadi. Yuqori kuchlanishli tomonda u yoki bu sxemani qo'llash shu yerdan ketadigan liniyalar soni va xarakteriga bog'liq. I EM dagi issiqlik yuklamasi ortganda 120 MVt va undan katta turbogenerator o'rnatilishi mumkin. Bunday turbogeneratorlar (6—10) generator kuchlanishdagi yig'ma shinalarga ulanmaydi, chunki bu birinchidan q.t. toklarini oshirsa, ikkinchi-dan, bu generatorlarning nominal kuchlanishi 15, 75, 18 kV taqsimlash tarmoqla­rining kuchlanishidan farq qiladi. Kuchli generatorlar 110-220 kV li shinalarga ishlovchi bloklarga ulanadi.


AESning elektr sxemasi xususiyatlari
KES va AES larda energiyani berish sxemalari generatorlarning transformator­lar bilan blokli ulanishi bilan xarakterlanadi. Generator bilan ikki cho'lg'amli trans­formator blokidagi generator kuchlanishida o'chirgichlar odatda bo'lmaydi. Blokni normal va avariya rejimlarida ulash va uzish yuqori kuchlanishli tomondagi VI o'chirgichli bilan amalga oshiriladi. Sunday blok monoblok deb yuritiladi. Generatorni blokli transformator bilan ulash va o'rtacha kuchlanishdagi transfor-matorga shoxobcha ulash hozirgi zamon elektr stansiyalarida ajratilgan fazali yopiq yig'ma tok o'tkazgichlar yordamida amalga oshirilib, ular shu ulanmalarda fazalararo q.t. ni amalda yo'qotib, yuqori ishonchlilikda ta'minlaydi. Bu holatda generator bilan oshiruvchi transformator orasida, shuningdek, o'ta kuchlanishdagi transformatorga tarmoqlanuvchi orasida hech qanday kommutatsion asbob-uskuna nazarda tutilmaydi. O'rta kuchlanishdagi transformatorga kelayotgan tarmoqda o'chirgichning bo'lmasligi, transformatorda buzilish sodir bo'lganda, blokning ham-masini uzilishiga olib keladi (VI transformatorining 6 kV li tomonidagi o'chirgich­lari hamda generatorning AGP si uziladi). Transformatorlarning ishlash ishonchliligi yuqori bo'lishi va energetika tizimi-H kerakli zaxira quvvat borligini hisobga olgan holda, berilgan sxema 160 MVt va undan ortiq quvvatli bloklar.