B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

Echilishi
.
Dispersion tahlil rendamizatsion takrorlanishlar sxemasi 
bo‗yicha olib boriladi; kvadratlar yig‗indisi, farqlanishlar (og‗ishlar) 
aniqlanadi, dispersion tahlil jadvali tuziladi va ayrim o‗zgarishlarning 
ishochliligiga baho beriladi. 
N=ln=3
9
3


 
C=(

X
)
2
: N=(135.4)
2 
: 9 =2037.02 
C
Y= 

2
X
-
C = (14.8
2
+17.2
2
+…+14.4
2
) 
–
2037.02 =28.30; 
C
P
= 

2
P
: 
l
– 
C = (44.2
2
+51.2
2 
+40.0
2
) : 3 
–
2037.02 = 21.34 ; 
C
V
= 

2
V
: n 
– 
C = (45.4
2
+ 41.8
2
+ 48.2
2
) : 3 
–
2037.02 = 6.86 ; 
C
Z
= C
Y
–
C
P
–
C
V 
= 28.30 
– 
21.34 
–
6.86 = 0.10 . 
Tajribada don tarkibidagi oqsil miqdori bo‗yicha bir biridan 
sezilarli farq qiluvchi variantlar (navlar) mavjud (F
f
> F
05
). Ayrim 
farqlanishlarni baholash quyidagicha amalga oshiriladi : 
S
x
= 
09
.
0
3
025
.
0
2


n
s
g ; 
S
d
= 
13
.
0
3
025
.
0
2
2
2



n
s
g ; 
NCP
05
= t
05
S
d
 
= 2.79 

0.13 = 0.36 

0.4 g ; 
66-jadval 
Bug‗doy doni tarkibida oqsil miqdori
Variantlar 
(navlar) 
Oqsil
miqdori 
Nazoratdan
farq 
Guruhi 
1(st) 
15.1 
- 
St 
2 
13.9 
-1.2 
II 
3 
16.1 
1.0 
I 
NCP
05
- 
0.4 
- 

---

290 
Xulosa
: 5 % li ahamiyatli darajasiga ko‗ra don tarkibidagi oqsil va 
kleykovina miqdori bo‗yicha, tajribada standar va variantlar orasidagi
farqqa ko‗ra ; 2-variantning ko‗rsatkichlari standartdan keskin past (III- 
gruppa) , 3-variant esa yuqori ko‗rsatkichlarga ega (1-gruppa).
Nazorat savollari 
1.
Dispersiya deb nimaga aytiladi? 
2.
Dispersion taxlilning axamiyati nimada? 
3.
Dospexov usulida dispersion taxlil qilishning xususiyatlari? 
4.
Dospexov usulida dispersion taxlil qilishning ustunligi ? 
5.
Dospexov usulida dispersion taxlil qilishning kamchiligi? 

---

291 
 
 
XXI-bob.VEGETATSION TAJRIBA 
 MA’LUMOTLARINI DISPERSION TAHLIL QILISH 
Vegetatsion tajribalar bir nechta mustaqil tanlama-variantlardan 
iborat statistik majmua sifatida taqdim etiladi. Taqdim etiladigan 
variantlarning mustaqilligi variantlarni muntazam ravishda joylarini 
olmashtirish bilan erishiladi. SHundan kelib chiqqan holda , vegetatsion 
tajribalarda odatda xududiy tartibdagi takrorlanishlar bo‗lmaydi. Bunday 
xollarda natijalarning dispersion tahlili bog‗lanmagan variantlar uchun 
qabul qilingan usulda olib boriladi. Vegetatsion tajribada variantlar xu 
takrorlanishlar bo‗yicha joylashtirilsa , u holda statistik tahlil dala 
tajribasidagi singari tartibli takrorlanishlar usulida amalga oshiriladi. 
Vegetatsion tajribada dispersion tahlil oldidan N
0
statistik 
gipotezani tekshirish vazifasi ko‗yilib , u quyidagicha ifodalanadi : 
variantlar bo‗yicha o‗rtachalar orasida keskin farq yo‗q, ya‘ni
l
x
x
x
.....
2
1


yoki 
0
2
1



d
x
x
. Nolinchi gipoteza qisqacha N
0
: d = 0 tarzida yoziladi. 
Kuyida tartibsiz takrorlanishlar uslubida olib borilgan bir omilli va 
ko‗p omilli vegetatsion tajribalar uchun dispersion tahlillar keltirilgan.