Azallariga sharhlar

Alisher Navoiy gʻazallariga sharhlar 

Erkin Vohidov, Najmiddin Komilov 

 

47 

library.ziyonet.uz/ 

 

tynchlik-osoyishtalik bilmay, vodiydagi sarson-sargardon kimsani hech kim koʻrmagan. 

Baytdagi «davron» soʻzi bu oʻrinda oʻzining asl mohiyatini oʻzgartirib, «boshga tushgan 

kulfatlar, ogʻir kunlar» ma’nosini, umuman, adolatsizlik va zoʻravonlikni oʻzida ifoda 

etadi. 

 

Gʻazalning keyingi barcha baytlari mazkur badiiy obraz— «davron»ni, quyundek 

qadrsizlik va sarson-sargardonlikni muayyan qirralarini yoritib, unga oʻziga xos 

aniqliklar kiritadi. 

Ne anduhu malolimgʻa baliyat dashtidek gʻoyat, 

Ne savdoyu jununimgʻa malomat bahridek poyon. 

Zero, men chekayotgan gʻam-gʻussayu qaygʻu-musibatning na ranju kulfat dashtidek 

chek-chegarasi bor va na bular oqibatida yuzlangan shaydoligu telbaligimning malomat 

dengizidek haddu hududi bor, deyilar ekan, bu ana shu besarhad ruhiy taloshlarning 

izohli talqinidek jaranglaydi. 

Tunum dayjur, oʻzim raijur, ichim gʻamnoku bagʻrim chok. 

Tilim lolu tanim behol, ishim afgon, sirishkim qon 

Yanada gʻamgin va qaygʻuli yoʻnalishda bitilgan mazkur baytda, bizningcha, keskin va 

qat’iy huqm ruhi huqmrondir. 

 

...Kecham tim qorongʻu, beziyo («dayjur») deyiladi baytda. oʻzim ranju ozor, musibat 

ostidaman («ranjur»); ichim gʻam-gʻussaga toʻla («gamnok»), bagʻrim esa tilka-pora 

(«chok»); tilim tutilgan, tanim zaif, holsiz, ishim ohu figʻon chekishu koʻzimdan qonli 

yosh oqizish... 

 

Shoir lirik qahramonning nochor ahvolini yuragini tirnayotgan musibatni yorqin ifodalay 

oladigʻan joʻda kuchli va serma’no soʻz-obrazlarni «(«dayjur», «ranjur», «gʻamnok», 

«chok», «lol», «behol», «afgʻon», «qon») topa oladi. Bugina emas. Shoir xuddi shu 

soʻzlarga mantiqiy urgʻu yuklab, ulardan qofiya sifatida foydalanadi, natijada, bayt 

misralari sakkiz teng boʻlaklarga boʻlinib, ularning har biri hukmu mahkum ruhini 

egallaydi: 

1.  Tunum dayjur. 

2.  Oʻzum ranjur. 

3.  Ichim gʻamnok. 

4.  Va bagʻrim chok. 

5.  Tilim lol. 

6.  Tanim behol. 

7.  Ishim afgʻon. 

8.  Sirishkim qon. 

---