Azallariga sharhlar

M

UXAMMAD 

A

LI

 

E

L 

K

OMIN 

R

AVO 

A

YLA

... 

Koʻngillar nolasi zulfung kamandin nogahon koʻrgach, 

Erur andoqki, qushlar qichqirishqaylar yilon koʻrgach. 

Koʻngul chokin koʻzumda ashki rangin elga fosh etdi, 

Baligʻ zaxmini fahm aylarlar el daryoda qon koʻrgach. 

Koʻzum qon yosh toʻkar, netib koʻngil zaxmin yashuraykim, 

Toparlar yerda zaxmin sayd qonidin nishon koʻrgach. 

Boʻyolgʻon qon aro jon pardasi yetgach gʻami hajring, 

---

Alisher Navoiy gʻazallariga sharhlar 

Erkin Vohidov, Najmiddin Komilov 

 

39 

library.ziyonet.uz/ 

 

Koʻngil bogʻida bargedurki ol oʻlmish xazon koʻrgach. 

Xadanging zaxmi ichindin balolarni yugʻon yoshim 

Erur tifle ki, olgʻay qush bolasin oshyon koʻrgach. 

Koʻngillar naqdini toroj etarga yopmogʻing burqa’ 

Aningdekdurki, toz bogʻlar qaroqchi karvon koʻrgach. 

Yuzin zulf ichra to koʻrdim, oʻlib vasliga yetmasmen, 

Gʻalat ermish yuz urmoq, kecha oʻtni har qayon koʻrgach. 

Erun chun olam ichra joh foniy, yaxshi ot boqiy, 

Bas, el komin ravo ayla, oʻzingii komron koʻrgach. 

Navoiy, xurdai nazmingni andoq aylading tahrir, 

Ki sochqay xurda boshing uzra shohi xurdadon koʻrgach. 

Oʻzbek klassik she’riyati sirlarga toʻla bir olamdir. Bu olamning tagiga yetdim degan 

kishi xatoga yoʻl qoʻyadi. Bu bepoyon osmonni quchmoqqa urinish bilan barobardir. 

Qolaversa, u yoki bu shoir ijodining, ayrim gʻazalning talqiii hamisha ham bir kishi 

tomonidan aytilgan fikr, ya’ni xususiy fikr boʻlib qolaveradi. U bizga yoqishi ham, 

yoqmasli-gi ham mumkin. Umuman olganda esa, buyuk she’riyatimiz ayniqsa Alisher 

Navoiy ijodini oʻrganishga intilmoq zarur, murakkab, ammo margʻub ishdir. 

 

Alisher Navoiy gʻazallarida hamisha «kosa, kosaning tagida nimkosa», balki nimkosalar 

mavjud boʻladi. Biz, albatta, baholi qudrat, imkon yetgancha ilgʻaymiz. «Koʻngillar 

nolasi..» deb boshlanguvchi gʻazal tepasiga shoir: «Chim» harfining chobuklarining 

chehra kushoiishi «Gʻaroyib din» degan soʻzlarni yozib qoʻygan. Bu — gʻazalning 

«Gʻaroyib-us sigʻar» devoniga mansubligini bildiradi. Hazaj bahri shu’basida yozilgan 

ushbu gʻazal juda koʻp fazilatlarga ega. U birinchi qarashda aniq bir mavzuga 

bagʻishlanmagandek tuyuladi. Ammo... Baytning birinchi misrasi ilgari surilgan fikrning 

isboti uchun ikkinchi misrada bir ajoyib obraz keltiriladi. Bu obraz oʻzining 

mutanosibligi bilan kishini hayratda qoldiradi, har bir soʻz, tashbeh, oʻxshatish bir-biriga 

mos, maqbul... 

 

Birinchi bayt, matla’ga e’tibor bering: 

Koʻngillar nolasi zulfung kamandii nogahon koʻrgach, 

Erur andoqki, qushlar kichqirishqaylar yilon koʻrgach. 

Mutanosibliklar: koʻngil – qush, nola – qichqiriq. Zulf – ilon; koʻngil chindan qushga 

oʻxshaydi, parvozni xush koʻradi: nola aslan ham qichqiriqdir, zulfning esa ilonga 

---