Aylantiruvchi burovchi moment

4.11 - rasm. ZIL-130 
yuk avtom obilining boshqariluvchi ko'prigi:
1,8-bronza vtulkalar; 2-rostlagich tiqinlar; 3-ponasimon bolt; 4-ko ‘prik
t o 'sini; 5-rulning ко 'ndalang tortqisi; 6 ,7-tayanch podshipnik shaybalari;
9-burish sapfasi; 10-g ‘ildirak gupchagi; 11-rostlovchi gayka;
12-kontrgayka; 13-qulf shayba; 14-moy tutgich; 15-tormoz barabani;
16-shkvoren; 17-rulning bo'ylama tortqisi; 18-buruvchi richag
ko 'p rik lar, o g 'ir yuk k o 'taru vchi avtom obil, tirkam a, yarim
1
11 
kamalarda ishlatiladi. Ushlab turuvchi ko'prikning tuzilishi oddiy 
lo'sin bo'lib, ikki tomonida o'rnatilgan g'ildiraklardan iborat. Bu 
ko'priklar yuk vazni eng katta bo'lganda asqotadi. Misol qilib, 
SamKochAvto 120.14 avtomobilining ko'tarib turuvchi ko'prigini 
aytish mumkin.
Tiko, Neksiya avtomobillari dvigateli oldinda va old g'ildiraklari 
yetakchi komponovkali bo'lgani uchun old ko'prik yo'q, orqa 
g 'ild ira k lari yetaklanuvchi ekanligi tru b a d a n yasalgan o 'q
mavjudligini taqozo etadi.
Damas avtomobili klassik komponovkali avtomobildir. Uning 
old g'ildiraklari yetaklanuvchi-boshqariluvchi ekanligi uchun uning 
old ko'prigi mavjud emas.
271

---

Orqa ko‘prik bir butun shtampalab tayyorlangan b o iib , unga 
asosiy uzatma, differensial, yarim o ‘qlar, tormoz mexanizmlari 
m ah k am lan g an . U ning k o n stru k siy asi zam onaviy yuk 
avtomobillarining orqa ko‘prigidan farq etmaydi.
4.3. Osmalar
Osma avtomobil yurish qismining bir qismi boiib, kuzov (rama)ni 
yo
‘1
bilan bogiaydi.
Avtomobil yoii notekisliklardan iborat boiib, ularning turtkilari 
kuzovga uzatilishi natijasida yuk yoki yoiovchiga salbiy ta ’sir qiladi. 
Bu ta ’sirni kamaytirish uchun kuzov va gildirak o itasig a elastik 
qism (ressora, prujina, pnevmoballon va h.k.) kiritish kerak.
Yetakchi gildiraklardan yetaklanuvchilarga itaruvchi kuchni 
uzatish va tormozlanuvchi gildiraklardagi tormoz kuchi yordamida 
avtomobilning kinetik energiyasini so‘ndirish uchun gildirakni kuzov 
bilan bogiaydigan kuchlarni qabul etuvchi yo‘naltiruvchi richaglar 
zarur. Y o‘1 notekisliklaridan ta ’sir etayotgan turtkilardan hosil 
boiayotgan tebranishlarni so‘ndirish ham kerak.
O sm alar to rtu v c h i va to rm o zlo vch i k u c h la rn i, y o i
notekisliklaridan hosil boiayotgan turtkilarni qabul qilib, me’yoriy 
d a ra jag a c h a kam ay tirish ham da teb ran ish am plitu dasi va 
davomiyligini kamaytirish vazifasini bajaradi.
Osmalar uchta boiakdan iborat: yo‘naltiruvchi qism, elastik qism, 
so‘ndiruvchi qism 
(4.12-rasm).
Transport vositasi harakat qilishi uchun yetakchi gildirakka 
transmissiya orqali keltirilgan burovchi moment Mt dan hosil boigan 
Rt kuchini ramaga (kuzov) uzatib ilgarilashga majbur etishi kerak. 
Bu vazifani yo‘naltiruvchi qism (9) bajaradi. Bundan tashqari, 
yo‘naltiruvchi qism avtom obil torm ozlanishi jarayonida hosil