Aylantiruvchi burovchi moment

4.5-rasm. 
Shina profilining turlari:
a) bosimi rostlanuvchi; b) arkasimon; d) pnevm okatok
Past profilli shinalarda N/V=0,7-0,88, о 4a past profillisida esa 
0,7 dan ortiq emas. Bu turdagi shina o‘rnatilgan yengil avtomobil va 
m ikroav to buslarnin g boshqariluvchanlik va tu rg ‘unlik kabi 
ekspluatatsion xususiyatlari yaxshi.
Arkasimon shinalar 4.5 b,d-rasmda ko'rsatilganbo‘lib, N /V = 
0,35 - 0,5 ga teng. Bu shinalar kamerasiz qilib yasaladi, ichki bosimi 
0,05-0,15 MPa. Shinaning profili oddiy shinaga qaraganda 2,5-3,5 
m arta katta b o ‘lib, radial deformatsiyasi ham 
2
m arta yuqori. 
Arkasimon shinalarning kamchiligi— narxi baland, yaxshi yo‘llarda 
foydalanilsa, protektori tez yeyiladi. T o‘g‘inga o'rnatish va yechib 
olish qiyin.
Pnevmokatoklar (
4.5-rasm,d)
bochkasimon ko‘rinishida bo‘lib, 
N/V = 0,25 - 0,4 ga teng. Uning eni tashqi diametridan 2 martagacha 
katta. Pnevmokatoklar katta elastiklikka ega qobiqdan iborat bo‘lib,
arkasimon shinaga nisbatan 1,5-
2 m a rta , oddiysidan esa 3-4 
m arta elastikligi yuqoridir. U 
kamerasiz qilib yasalib, ichki 
bosimi 0,01-0,05 MPa. Pnevmo- 
katokning yuqoridagi xususiyat­
lari unga yo‘lga kichik solish- 
tirm a bosimli, yo
‘ 1
sharoitiga 
moslashish koeffitsiyenti yuqori, 
teshilishga qarshiligining yuqori 
bo'lishi kabi afzalliklarni beradi.
Pnevmokatoklar yuk ko‘ta- 
rish qobiliyatining kichikligi, 
avtomobillarda ishlatish qiyin- 
ligi, tekis va q attiq y o ‘llarda
4.6-rasm.
Shinaning
o ‘lchamlari:
d-lo ‘g ‘inining
diametri;
V-shinaning
eni;
N-proftlining
balandligi;
D-shinaning
tashqi diametri
О
и
2Ь4

---

e k sp lu a ta tsiy a q ilin g an d a 
xizmat qilish davri kichikligi 
kabi kamchiliklarga ega.
Kord qatlamidagi iplaming 
jo y la sh ish usuli b o ‘yicha 
shinalar diagonal va radial 
tu rla rig a b o ‘lin ad i 
(4.7-
ra sm ,a ,b ,d ).
0
‘z n a v b a tid a
ra d ia l sh in a la r R va RS 
turlarga ajraladi.
D iagonal shinalar 
(4.7 -
rasm.a)
da kord iplari qatlami
(
2
) ikkitadir va shina diagonali 
b o ‘ylab jo ylashgan. U ning 
qolgan qismlarining tuzilishi 
radial (R) shinalar bilan bir 
xildir.
Radial (R) shinalarda 
(4.
7- 
rasm.b)
kord iplari (
2
) radius 
b o ‘ylab joylashgan, diagonal 
sh in a d a n ikki m a rta kam . 
Uning uchun N / V = 0,7-0,85 
va kamerali yoki kamerasiz 
qilib tayyorlanadi.
Radial shinalar diagonal turiga nisbatan kattaroq yuk k o'tara 
o lish q o b iliy a ti, k a tt a r a d ia l e la s tik lig i, g ‘ild ira s h g a
q a rs h ilig in in g
k a m lig i, 
n is b a ta n
k a m ro q
q iz is h i, 
chidamliligining 
2
m artagacha yuqoriligi bilan ajralib turadi. 
Lekin ra d ia l sh ina ta n n a rx in in g y u q o rilig i, yon to m o n g a 
elastikligining yuqoriligi, notekis y o ‘ldan yurilganda shovqin 
chiqarishi kabi kam chiliklarga ega.
Radial (RS) turidagi shinaning tuzilishi 
(4.7-rasm,d)
xuddi R 
turidagiga o ‘xshash bo'lib, faqat protektorining yechilish usuli bilan 
ajralib turadi. RS turidagi radial shinalar protektor xalqalarining 
almashishi hisobiga ko‘p vaqtga chidaydi (150000 km gacha), lekin 
massasi kattaligi va xalqalarning chiqib ketish xavfi borligi kabi 
kamchiliklarga ega.
Transport vositalarida sovuqqa chidamli shinalar ham ishlatilib, 
ular 45° dan ham past haroratda ish qobiliyatini yo'qotm aydi, 
yetarlicha mustahkam va elastik bo‘ladi.
4.7-rasm. 
Shinaning turlari: