< i'ildiraklarning yaqinlashuv burchagi
8
gildiraklar
orasidagi
\ va В m asofalarning to 'g 'in la r chetidan g ild ir a k m arkazi
luilandligida o ic h a n g a n ayirm asiga teng. Bu ayirm a har xil
aviom obillar uchun
2-12
mm gild irak larn in g o g is h burchagi
it
0
-
201
boiishi mumkin.
Old gildiraklarining
ogish
a
va yaqinlashuv burchaklar bilan
И > ylashishi, ularning yonga sirpanmasdan to'g'ri chiziqli gildirashini
inininlaydi. Avtomobilning ekspluatatsiyasi davrida qismlarining
i \ ilishi a,<5burchaklariningo‘zgarishigaolib keladi. Shuning uchun
\ aqlida ular rostlanib turadi.
С i'ildiraklarning joylashishi burchagiga shkvorenning ko'ndalang
\ a ho'ylama tekisliklarda og'ish burchaklari ham kiradi. Ularning
mavjudligi g'ildiraklarning stabillanish momentlarini hosil etib
ivlomobilning boshqariluvchanligini yaxshilaydi. Bu burchaklar
11
>stlanmaydi, osmaning konstruksiyasi hisobiga ta ’minlanadi va har
\il avtomobillar uchun 4°-8° ni tashkil etadi.
SamKochAvto rusumidagi hamma avtomobillarning old gildirak
< ismalari mustaqil emas, ressorali b o iib , so'ndiruvchi qism sifatida
ikki lomonlama ishlaydigan teleskopik amortizatorlar o'rnatilgan.
Orqa g'ildirak osm alari ham
nom ustaqil ressorali b o iib ,
so 'n d iru v c h i qism i ikki to m onlam a ishlaydigan teleskopik
amortizatorlardir. Yuk avtomobilining orqa g'ildiraklariga to'g'ri
kdgan yuklamaning o'zgarishini hisobga olib asosiy ressoraga
qo'shimcha ressora biriktirilgan.
Nomustaqil ressorali osmalardan SamKochAvto osmalarining
larqi shuki, old gildiraklar osmasida (SamKochAvto 120.14,85.12,
S5.14, M24.9, M24.12, M50, M23.9, M23.12, M29 turbo), orqa
I’ildiraklar osmasida (SamKochAvto 85.12, 85.14, M24.9, M 24.12,
M50, M23.9, M23.12, M29 turbo) stabilizator-to'sinlar ishlatilgan
ho'lib, ular yuk avtomobili va avtobuslar kuzovining avtomobil
Inirilishidagi yon tomonga og'ishini cheklab, harakat turg'unligini
yaxshilaydi.
Osmada elastik qismning mavjudligi kuzovni tik yo'nalishda
lebratadi. Tebranishning me’yoriy chegarasidan katta chastota va
amplitudasi yuk va yo'lovchiga salbiy ta ’sir etadi. Demak, kuzov
lebranishini me’yorlash muammosi paydo bo'ladi.
Osmaning uchinchi asosiy qismi, kuzov tebranishini so'ndirgich -
amortizatordir.
A m o rtizato rlar
ikki turli, richagli va teleskopik b o 'lad i.
Teleskopik amortizatorlar o'z navbatida bir tomonlama va ikki
279
tom onlam a ishlaydiganlarga ajraladi. Richagli am ortizatorlar
zamonaviy avtomobillarda ishlatilmaydi.
Ikki to m on lam a ishlaydigan teleskopik am o rtizato rn in g
konstruksiyasi 4 .18-rasmda ko‘rsatilgan.
Ikki tomonlama ishlaydigan amortizator nafaqat kuzov yuqoriga
h a ra k a tla n g a n d a , balki p astg a tu sh a y o tg a n d a ham uning
tebranishini so‘ndiradi. Natijada avtomobilning
yurish ravonligi
yanada yaxshilanadi.
Amortizator uchta boiakdan, silindr (18) va silindr tagi (23),
shtok (5) va porshen (20) hamda yo‘naltiruvchi vtulka (2)lardan
iborat.
Porshen (20)da doira bo‘yicha ikki qator joylashgan teshikchalar
b o iib , yuqori qator teshikchalar (16) tepasidan oikazuvchi klapan
(
12
) va uning kuchsiz prujinasi bilan berkilib turadi; pastki qator
teshikchalar (14) esa kuchli prujinali (17) qaytish klapani (13) bilan
berkitilgan. Silindr tagi (23)da esa siqish (21) va o ik azu v ch i
klapanlar (22) joylashgan. Ikkinchi oikazuvchi klapan (22) ham
kuchsiz prujina bilan teshiklarni berkitib turadi.
4.18-rasm.
Teleskopik
am ortizatorning
tuzilishi:
1-kompensatsiya hajmi;
2-yo
'naltiruvchi vtulka;
3-prujina; 4-gayka;
5-shtok; 6,7,8-
salniklar; 9-xalqa-
g'ilof; 10-prujina;
11 -kalibrlangan teshik;
12-o 'tkazgich klapan;
13-qaytarish klapani;
15-vtulka;
14,16-teshiklar;
17-prujina; 18-silindr;
19-rezervuar;
20-porshen; 21-siqish
klapani; 22-o ‘tkazish
klapani; 23-ostki qism
280
Amortizator maxsus suyuqlik bilan to'ldirilgan bo'lib, suyuqlikni
bn liajmdan ikkinchisiga haydashda hosil
boMadigan qarshilikdan
к и/,ov tebranishi so‘ndiriladi.
I
eleskopik am o rtizato rn in g o ‘ziga xos xususiyati, shtok
liarakatlanganda ish silindrining ikki tomonidagi suyuqlik hajmini
I»>‘Idiruvchi kamera (
1
) borligidir.
G'ildirak ohista ko'tarilib, osma prujinasi siqilganda shtok ish
•ilmdriga kiradi. Porshenning kichik bosimi ta’sirida suyuqlik porshen
lopasidagi bo'shliqqa va kamera (l)ga o'tadi. Suyuqlik porshenning
vuqori qatordagi teshikchalar (16)dan o'tib, o'tkazuvchi klapan (
12
)ni
ochadi va porshen tagidan ustidagi bo'shliqqa o'tadi. Shtok siqib
rliiq a rg an h ajm dagi suy u qlik esa siqish k lap a n i (
21
) ning
kalibrlangan teshiklari (ll)d a n kamera (l)ga o'tad i
va undagi
bosimni orttiradi. Bu jarayonda siqish klapani (21) kuchli prujina
(
10
) ta’sirida yopiq bo'ladi.
G 'ildirak ohista pastga tushib osma prujinasi cho'zilganda,
porshen (20) yuqoriga harakatlanib, shtok (5) ish silindridan chiqadi.
( Vtkazuvchi klapan (
12
) yopiladi va porshen ustidagi bosim oshadi.
Natijada porshen ustidagi suyuqlik uning ichki qator teshiklar
( 14)dan o'tib, klapan (13) va vtulka (15) o'rtasidagi xalqa bo'shliqdan
porshen osti hajmiga o'tadi. Bosim pastligi uchun klapan (13) yopiq,
kamera (l)dagi bosimdan suyuqlik silindr tagi (23) teshiklaridan
o'tkazish klapani (
22
)ning kuchsiz prujinasini siqib, yana silindrga
o'tadi.
G'ildirak tezkor ko'tarilganda porshen (20)
tez harakatlanib,
silindr ichidagi bosim ortadi. K atta bosim siqish klapani (21) ni
o chadi, n a tija d a a m o rtiz a to r q arsh ilig in in g o rtish i tezk o r
sekinlashadi. Demak, siqish klapani amortizatorni qattiq turtkilar
ta’siridan saqlaydi.
G'ildirak tezkor pastga tushganda porshenning harakat tezligi
ortib, porshen ustidagi bosim ham ortadi. Natijada klapan (13)
ochilib, suyuqlik porshen osti hajmiga tushadi, amortizatorning
qarshiligi tezkor kamayadi. Klapan (13) amortizatorni qattiq turtkilar
asoratidan saqlaydi.
