Kaft va barmod falangalaridan iborat

t

i


i

kaft va barmod falangalaridan iborat. Tugri yurish munosa- bati bilan odamning oyod panjasi uchun gumbazeimon tuzilish va oyod panjasida tayanch yuzasi dosil bulishida datnashadigan bosh barmodning kuchli rivojlanganligi xosdir. Gumbaz tovon suyagiga va oyod kafti suyaklarining uchlariga tayanadi. Oyod pan­jasida davarid tomoni bilan uning ichiga yunalgan gumbaz buladi. U prujina kabi darakat dilib, yurish, sakrash, yugu- rish vadtida tanani urilish va turtkilardan sadlaydi, ular- ni yumshatadi va ressor vazifasini bajaradi. Oyod panjasi gumbazi panjaning kaft tomonida joylashgan muskullar, don tomirlar va nervlarni bosilishdan mudofaza diladi.

Ba’zan oyod panjasida gumbaz bulmaydi va bu dolda yasen oyodlik kasalligi paydo buladi (15-raem). Uzunasiga yasen bu- lishi buylama yassioyodlik, eniga yasen bulishi kundalang yassi­oyodlik deb ataladi. Bunday dollarda gumbaz bajaradigan barcha funksiya yudoladi, natijada oyod panjasining tayanch va­zifasini bajarish imkoniyatlari buziladi, amortizatsiya do- biliyati yudoladi, muskullari zararlanadi, chunki ularning don bilan ta’minlanishi izdan chidadi. Yassioyodlik sababli odam dad-domatining rasoligi buziladi, bu uning yurishiga ta’sir diladi, ya’ni u kup yurolmaydi, yugura olmaydi va sak- rashga diynaladi.
Yassioyodlikning paydo bulishi gumbaz muskullari boylam- larining zaiflashuviga boglid. Ular kucheizlangan, chinidma- gan buladi va gumbazni normal vaziyatda tutib tura olmaydi. Natijada u pasayib, yassilashib doladi. U tor, baland poshna- li poyabzalni erta kiyish, ogir yuk kutarish tufayli paydo buladi. Oyod panjasi muskullarining charchashi boylam appa- ratining chuzilib ketishiga sabab buladi. Bunga bulib utgan
terlama, skarlatina, bugim kasalliklari, oyod tomirlarining kasalliklari, shikastlanishlar sabab buladi. Muskul-boylam apparatining kucheizligi tuima bulishi dam mumkin. Ayrim kishilarda balogatga yetish davrida yassioyodlik paydo buladi. Panjagumbazlarining yasen bulib dolishiga moddalar alma- shinuvining buzilishi, yog bosish dam birmuncha sabab buladi. Bsh bolalar sayr dilishda va ekskursiyalarda tez charchab dola- di, oyodlari ogrishidan noliydi. Bu yassioyodlik boshlanib ke- layotganidan darak beradi va bunday bolalar tugrilovchi gim­nastika mashdlarini bajarishlari, ularning poyabzaliga maxsus pataklar—supinatorlar duyib berish kerak buladi. Bu yassioyodlikning rivojlanishini va avj olishini dayta- radi.
Maktabgacha yoshdagi, kichik va urta maktab yoshidagi bolalar muskul sistemasining normal rivojlanishi uchun kiyim-bosh va poyabzal ularning anatomik-fiziologik xususiyatlariga mos keladigan bulishi kerak. Kiyim-bosh va poyabzalning tor-tan- disligi don aylanishini, oyod panjasi muskullari, boylamlari rivojlanishini diyinlashtiradi, poyabzalning keng-mul bu­lishi esa oyod terisining shilinishiga sabab buladi. Poshna- ning balandligi oyod panjasi uzunligining Vs dan oshmasligi, jismoniy tarbiyada kiyiladigan shippaklarning esa oldingi tomoni bogichli bulishi kerak. Oyod panjasining muskul appa- ratini mustadkamlash uchun dar kuni oyodni uy temperaturasi- dagi suvda yuvish mudim adamiyatga ega.
SKELET MUSKULLARI
Skelet muskullari ayollarda tana massasining taxminan 30—35% ni, erkaklarda 40% ni tashkil diladi. Ular muskul tudimasining kundalang-targil tipiga kiradi va tananing tashdi shakli-shamoyili va relefini belgilaydi, chunki ba’zi bir istisnolarni disobga olmaganda, skeletni doplab turadi (16-rasm). Skelet muskullari odam organizmi dodir bulgan turli xil darakatlarning dammasini bajaradi. Ular tufayli tana muvozanatni sadlab turadi, nafas olish darakatlari, kuz darakatlari, tovush dosil bulishi, chaynash, yutish, ichki organ- larni shikastlanishdan mudofaza dilish amalga oshiriladi.
Kundalang-targil muskullar biriktiruvchi tudima bilan muskul dastalariga boglangan kup sonli muskul tolalaridan tashkil topgan. Tolalar uzunligi bir necha millimetrdan bir necha santimetrgacha bulishi mumkin. Tashdi va ichki birikti­ruvchi tudimali pardalar payga — zich tolali tortmaga ayla- nib, muskullar uning yordamida suyakka madkam yopishadi. Mus- kullarda tolalar middori turlicha: maydalarida ular bir necha yuzlab, yiriklarida bundan kup buladi. Shunga muvofid dolda muskullar kuchi dam bir xil emas, u muskullar barcha tolalarining kundalang kesimi maydoni bilan belgilanadi. Muskul tolasi kundalang kesimining maydoni urta disobda


16-Раем. Скелет мускуллари:
1 — пешона мускули; 2 — кузнинг дойра мускули; 3 — оризнинг дойра мускули; 4 — т^ш- ;\’мрогз с^рричеимон мускули; 5 — елканинг икки бэшли мускули; 6 — чайнаш мускули; 7 —- елканинг уч бошчи муску­ли; 8 — дельтасимон муг.кул; 9 — тиредк-билак мускули; 19— катта к?крак мускули: 11 — дориннинг т^рри мускули; 12 — ташки кий шик мускул; 13 — тикувчи мускул; 14 — сочнинг т^трл мускули; 15 — бол- дирнинг олдннги катта мускули; 16 — бэлдиряинг кичик мускуллари.