Kaft va barmod falangalaridan iborat

17- raem. Utirganda gavdani tutib turish:
A — tugri; B — noturri disklar.

choragida uduvchilarni partalarning bir datoridan ikkinchi siga kuchirish tavsiya dilinadi.

Uduvchilarning jismoniy mednatini tashkil etishga doyr muayyan gigiena talablari mavjud. Bular texnik jidozlar, xonani shamollatish va mikroidlimga taalludlidir. Dastgod- lar va verstaklar uduvchilarning buyiga mos kelishi, ish vad- tida nafas olish va don aylanishini diyinlashtirmaydigan, kuzni zuridtirmaydigan va umurtda pogonasini diyshaytirmay- digan tugri tana vaziyatini tanlay bilish kerak. Asboblar dam uduvchilarning kuliga va kuchiga mos dilib tanlanishi lo­zim. Agar ular katta yoshdagi odamlar tutadigan asboblardan foydalansa, bu avvalo dul muskullarini tez tolidtirib duyadi va suyak tudimasini mustadkamlashi urniga uning jadal suyak- lanishiga olib keladi. Bolalar ogir narsalarni kutarishiga yul duymaslik darkor. Ikkita uduvchining zambilda kutara- digan yuki 7—8 yashar bolalar uchun 4 kg dan, 9—10 yoshdagi bo­lalar uchun 6 kg, 10—12 yashar bolalar uchun 10 kg, 13—15 yashar va 14—16—17 yashar bolalar uchun 24 kg dan oshmasligi kerak. Bitta uduvchi shundan 2 baravar kam yukni kutarishi mumkin.
Meditsina kurigi sinfda jismoniy tayyorgarligi yetarli bulmagan, sogligida bir oz uzgarish bor uduvchilarni anidlashga imkon beradi. Bunday bolalar ustidan muntazam ravishda me­
ditsina kuzatuvi olib borish zarur. Agar bolaning sogligida bir oz uzgarish seziladigan bulsa, u bilan maxsus dastur bu- yicha shugullanish, sad-somati buzilgan, umurt^a pogonasi ^iyshaygan bulsa, maxsus gimnastika maiщlari tayinlash va vrach tavsiyanomasi buyicha davolash zarur.
Ba’zan skeletning shikastlanishi kuzatiladi. Ular orasi- da g^ul panjasi va bilak suyaklarining sinishi taxminan 40— 55% ni tashkil siladi. Joyda ogri^ kuchayishi, shish paydo bu- lishi va suyak sinislarining siljishi o^ibatida suyak yoki burimning shikastlangan joyi shaklining uzgarishi suyak si- nishining uziga xos belgisi ^isoblanadi. Suyak ochis sinishi mumkin, bunda tern shikastlanadi va jaro^atda suyak sinis- lari kurinib turadi. Ularni joyiga solish mumkin emas. Ja- ro^at chetlariga kaliy permanganat yoki yod eritmasi ishlatish, yumsho^ tu^imalarda va suyak tu^imalarida yiringli jarayon boshlanib ^olmasligi uchun steril boglam yoki toza dastrumol bosish kerak. yopis sinishda teriga zarar yetmaydi, uning tashsi kurinishi va shakli uzgarmasligi mumkin. Bosilmaydigan of- ri^ sezgilari buladi. Shifokorga murojaat silish suyak sin- ganini ani^lashga yordam beradi, uz va^tida davo silish OFHp asoratlarning oldini oladi. )^ar 1^anday shikastlanishda shu joyni e^tiyot ^ilish zarur. Buning uchun, masalan, ^ulni tir- sak burimida turri burchak ostida bukish va panjani kaft to- moni bilan gavdaga burib, barmoslarni bir oz bukish kerak. K,ulni e^tiyot ^ilib ma^kamlab r$yish uchun taxtacha, salin karton, borlangan bir nechta simdan foydalanish mumkin, ular- nn sulning ichki va taiщi tomonidan suyiladi va tirsak bu- rimini biron mato bilan markam borlanadi (23-rasm). K,ul uvishib ^olmasligi uchun borlamni unchalik si^ib borlanmay- di. Shifokor kelguncha shikastlangan joyga muz yoki sor solin- gan polietilen xaltacha yoki sovuk metall buyumni suyib kuyish foydali (18-rasm).
Tupi^lar va boldir suyaklarining sinishi eng kup uchraydi. Shikastlangan joyda orris paydo buladi, shishadi, oyosning shakli uzgaradi. Oyovda turri ^olat berish kerak. Buning uchun dar^ol poyabzalni yechish, shikastlangan odamni yot^izish, bir kul bilan tovonidan ushlab turib oyo^ni ikkinchi sul bilan oyo^ panjasi barmoslarini uzunasiga rostlash zarur. Sungra ^ul suyaklari singandagi kabi muolaja silinadi. Singan joyni fiksatsiya ^ilishda shina bilan birdaniga ikkala bu­rim— tizza va boldir-tovonni ma^kamlab suyish zarur (19- rasm). Silli^ ^atti^ buyumlar bulmasa, shikastlangan oyosni sorlomiga bintlab r^uyish va bemorni imkoni boricha tezrok; kasalxonaga olib borish kerak.
Umrov suyagi shikastlanganda kulni salgina ^arakatlanti- rishda keskin orris paydo buladi va usha joy shisha boshlaydi. Suyak sinislari teridan anis bilinib turadi. Bolalarda ak- sariyat umrov suyagi sinmaydi, balki darz ketadi va uning ^ismlari kam siljiydi. Umrov suyagi sinishining xavfi shun-

18- raem. Bilak suyagi singanda birinchi yordam bernsh:
A — "ochis sinish; B — yopik sinish; V — k?lni edtiyotlash usuli.

daki, uning utkir ^irralari ostida joylashgan plevra va ^p- kani, yelka chitali nervlarini, umrov osti venasi, arteriyasini shikastlantirishi mumkin. Shunga kura, teri ostidan chi^ib turgan suyak yenni^larini turrilab bulmaydi. Shikastlangan ki- shining ikkala sulini tirsaklaridan bukish, bir oz orsaga tortish va uni tayo^cha yordamida tirsak burimida tutib turish

19- raem. Boldir va oyok panjasi singanda birinchi yordam berish:
d _ oyok panjasining sinishi; B — boldirning sinishi; V — panjani tUgrn vaziya tda tutish; G — oyodni fiksatsiya diliщ usuli.