Axmedov bekzod

pauza)  bo’lmalarning  yangi  sistolasi  ro’y  beradi  va  yurakning  ish  sikli  yangidan 

boshlanadi. 

 

 

 

 

 

2 rasm. Qon aylanish a ’zolari. Yurakning tuzilishi. 

1-yurak, 2-qon tomirlari, 3-yurakning tashqi ko’rinishi, 4-yarimoysimon klapanlar, 5- aorta, 6-o 

’ng bo ’Imacha, 7-chap bo ’Imacha, 8-ikki tabaqali klapan, 9-o ’ng qorincha, 10-chap qorincha 

 

Jismoniy  mehnat, sport mashqlari bajarganda yurakning qisqarib  - kengayish 

soni mashg’ulotning sekin yoki tez bajarilishiga ko’ra bir daqiqada 100 martadan 

200  martagacha  ko’payishi  mumkin.  Demak,  uning  daqiqali  hajmi  ham,  tinch 

holatdagiga  nisbatan  1,5-3  marta  ortishi  mumkin.  Jismoniy  mehnatda  chiniqqan 

sportchilarda  mashq  bajargan  vaqtda  yurakning  sistolik  hajmi  65  -  70  ml  o’rniga 

100-150  ml  gacha  ortadi  va  bir  daqiqada  yurakning  qisqarib-kengayish  soni  100-

---

 

34 

200 martaga yetadi, ya’ni ularda yurakning daqiqalik hajmi 15-30 1. gacha ortishi 

mumkin. Chang’i sportida 8 soat davomida 100 km masofani o’tgan sportchining 

yuragi 35 tonna qonni arteriya tomirlariga haydaydi. 

Odam  organizmining  boshqa  hujayra  va  to’qimalari  kabi  yurak  mushaklari 

ishlab  turgan  vaqtda  ham  biotoklar  (elektr  hodisalari)  paydo  bo’ladi.  Yurakning 

qo’zg’algan va qo’zg’almagan qismlari o’rtasida potensiallarining tafovuti (farqi) 

paydo  bo’lganda  elektr  hodisasi  butun  tana  bo’ylab  tarqaladi.  Yuqorida  aytib 

o’tganimizdek,  qo’zg’aluvchan  to’qimalarning  hammasi  tinch  turganda  ular 

musbat  elektr  zaryadiga  ega  bo’ladi:  qo’zg’alish  paydo  bo’lganda  qo’zg’algan 

joyning  zaryadi  manfiy  bo’lib  qoladi.  Yurak  ham  bu  qonunga  bo’ysunadi. 

Qo’zg’alish  paydo  bo’lganda,  ya’ni  manfiy  elektr  zaryadi  hosil  bo’lganda 

qo’zg’algan  joy  o’rtasida  potensiallar  farqi  hosil  bo’ladi.  Qo’zg’alish  jarayoni 

tarqalgan sayin ko’proq joylar manfiy zaryadli bo’lib qoladi. Shu bois. yangidan-

yangi  joylarda  potensiallar  farqi  vujudga  kelaveradi,  lekin  qo’zg’alish  impulslari 

o’tib ketgan joylarda yana musbat zaryadlar tiklanaveradi.