Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

Teşebbüs-ü Şahsî ve Âdem-i Merkeziyet
II. Meşrutiyet sonrasında taraftarı çoğalan bu akımın öncüsü 
“Prens Sabahattin Bey”dir
19
. Prens Sabahattin Bey, Türkiye’nin 
nasıl kurtarılabileceğini “Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?” isimli kita-
bında açıklamaya çalışmıştır. Akımın savunucuları “Nesl-i Cedîd 
Kulübü” (Yeni Nesil Kulübü)’nde toplanmış, düşüncelerini buradan 
gençlere yaymaya başlamışlardır. Bu görüşü savunanlara göre; 
Osmanlı Devleti, çeşitli soy, dil ve dinlerden oluşan çok büyük bir 
ülkeye sahipti ve her geçen gün bu ülkeye ve topluluklara sahip 
olmakta güçlük çekiyordu. Devletin bu duruma düşmesinin baş 
sebebi ise bireye ve bireyin eğitimine önem verilmemesiydi. Halbuki 
devlet, birey üretken, girişimci ve güçlü ise ayakta durabilir. Birey 
devlet ve toplum için değil de; devlet toplum ve birey için çalışmalı-
dır. Eğitim sistemi değiştirilmeli, eğitim bireyin üretici olarak ye-
tişmesini sağlayacak uygulamalı bir eğitim olmalıdır.
Prens Sabahattin’in bu koyu bireyci anlayışı, onu ve yandaşlarını 
Osmanlı Devleti’ni federal bir yönetime dönüştürme çabasına it-
miştir. Osmanlı ülkesi bölgelere ayrılmalı ve bu bölgelere tam ba-
ğımsızlık değil ama belli kurallar dahilinde özerklik verilmelidir. 
Bunun sağlanması için de büyük devletlerden (düvel-i muazzama) 
destek istenmelidir. Bu özerk bölgeler gene Osmanlı Devleti’ne ve 
devletin padişahına bağlı olacak, sadece üretim, ekonomi, sanayi, 
bayındırlık gibi konularda kendi başlarının çaresine bakacaklar; 
ona göre örgütlenmelere gideceklerdir. Böylece imparatorluk sınır-
ları içinde yaşayan azınlıkları ve etnik grupları oluşturan bireyler 
zenginleşecek, onların zenginliği ile devlet de zenginleşecek, kalkı-
nacak ve güçlenecektir.
Prens Sabahattin ve taraftarı Jön Türkler’in savunduğu bu görüş-
ler, günümüzde “yerel yönetim” olarak isimlendirilen “adem-i mer-
keziyet”, yine günümüzde “girişimcilik” olarak övülen “teşebbüs-ü 
şahsî” ve günümüzde “liberalizm” denen “hürriyet” fikirlerinin ilk 
ortaya çıktığı görüşler olarak değerlendirilebilir. 
19
Osmanlı padişahı Abdülmecit’in kızı (II. Abdülhamit’in kız kardeşi) Seniha 
Sultan’ın oğludur. Bu nedenle kendisine “Prens” lakâbı verilmiştir. 

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 23 / 174