Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

4.
 
Kürt Tealî Cemiyeti:
Wilson ilkelerinden yararlanarak, ayrı 
bir kavim olarak gördüğü Kürtlerin, doğuda bir Kürdistan 
Devleti oluşturmak emeline hizmet ediyordu. Kurucusu, 
Seyyid Abdülkadir’dir
27
. İngiltere’nin desteği ile kurulmuştur. 
26
Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV
, Derleyen: Nimet Arsan, Türk 
İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayını, Ankara. 1964. s. 108-109. 
27
Seyyid Abdülkadir (1851-1925) Hakkari’nin Şemdinan kazasında, “Nehri” ola-
rak da adlandırılan bölgede doğdu. Seyyid Abdülkadir babasının gözetiminde 
“Nakşibendî” tarikâtının seçkin bir mensubu olarak eğitim gördü. Babası Ubey-
dullah’ın başını çektiği Kürt Ayaklanması’ndan sonra, Osmanlı Devleti Abdülka-
dir’i, 1881’de Hicaz’a sürdü. İstanbul’a döndükten sonra II. Abdülhamid’e karşı 
yapılan bir suikastçı grubun içinde yer aldı. 1896’da bu kez Mekke’ye sürüldü. 2 
Ekim 1908’de İstanbul’da kurulan “Kürdistan Teâvün ve Terakki Cemiyeti”nin 
kurucularından biri oldu. 1910-1920 yılları arasında Osmanlı üst meclisi olan, 
Ayân Meclisi üyeliğine atandı. Şurâ-yı Devlet’in başkanı oldu. Osmanlı devlet 
bürokrasisinde önemli bir yer edindi. İstanbul’da, özellikle Ermeni hamal nüfu-
sun yerini alan Kürt işçilerin desteğini sağladı. Gücünü, Osmanlı Türkiye’sinin 
devlet bürokrasisi içindeki konumundan ve Nakşibendi Tarikatı Şeyhi olmasın-
dan alıyordu. 1918 yılında, “Kürt Teali Cemiyeti” başkanı olan Seyyid Abdülka-
dir, özerk bir Kürt Devleti kurmak için İngiliz desteği arayışına girdi. Onun bu 
yöndeki faaliyetleriyle ilgili, bilgiler İngiltere’nin İstanbul Yüksek Komiseri Mr. 
Ryan’ın 1920 tarihli bir notunda yer almaktadır. (Konuyla ilgili daha geniş bilgi 

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 34 / 174
İngiltere’nin amacı bağımsız bir Kürdistan Devleti oluştura-
rak, işgâl ettiği Musul petrol bölgesi ile Türkler arasında bir 
tampon bölge oluşturabilmektir.