Asosiy vosiтalar hisobi

ixtiyoriy (
sotish, almashtirish)
hisobdan chiqarish natijasi yoki
majburiy
(yong’in, zilzila, suv
toshqini kabi tabiiy ofatlar oqibati) nati-jasidir. Asosiy vositalarning
majburiy hisobdan chiqarilishi korxona nazora-tidan tashqarida bo’lib,
u tabiiy ofatlar natijasida yuz beradi. Shuningdek, asosiy vositalarni
majburiy chiqib ketishiga davlatning o’z mulkiy huquqidan
foydalanish natijasida xo’jalik yurituvchi sub’ektlar mulkini olish

---

(ma’lum bir sharoitlarda - davlat ahamiyatidagi magistral yo’llar,
kanallar, zavod yoki fabri-kalar qurilishi sababli ekspropriatsiya qilish)
huquqini ham aytish mumkin.
Asosiy vositalarni hisobdan chiqarilayotganda, uni hisobdan
chiqariladigan sanagacha bo’lgan davrga eskirish hisoblanishi va uni
boshlang’ich qiymatiga mos ravishda o’zgartirishlar kiritish zarur.
Shuningdek, asosiy vositaga to’g’ri kela-digan soliqlar, sug’urta
xarajatlari va shunga o’xshash xarajatlar, o’sib boruvchi yakun bilan
chiqib ketish sanasiga hisoblanadi. Aktivning chiqib ketishi paytiga
ob’ektning boshlang’ich qiymati va uning xizmat muddatida
hisoblangan eskirish summasi taalluqli buxgalteriya hisobvaraqlaridan
hisobdan chiqariladi.
Asosiy vositaning balans qiymati va uning sotishdan tushgan
tushumning farqi moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotda foyda va
zarar sifatida aks ettiriladi. Agar asosiy vositalarni hisobdan chiqarish
haqidagi qaror hisobot yilining oxiriga yakinroq qabul qilingan bo’lsa,
u holda hisobdan chiqarishidagi zararlar shu yilda hisobga olinadi.
Kutilayotgan hisobdan chiqarish xarajatlari zararlarni oshiradi va
taxmin qilinayotgan qarzlarni shu xarajatlarso’mmasida hisobga olish
zaruratini tug’diradi.
Endi asosiy vositalarning chikib ketishini qayd qilish tartibini,
ya’ni buxgalteriya hisobida rasmiylashtirish tartibini har bir sabab
bo’yicha alohida –alohida ko’rib chiqamiz.

---