Sug‘urta – ko‘rilishi mumkin bo‘lgan zararlarni manfaatdor jismoniy va yuridik shaxslar o‘rtasida qoplash Sug‘urtalovchi

Sug‘urta – ishlab chiqarish munosabatlarining zaruriy elementidir. U ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonidagi moddiy zararlarni qoplash bilan bog‘liqdir. Normal takror ishlab chiqarish jarayonining muhim sharti uning uzluksizligi va to‘xtovsizligi hisoblanadi.
Sug‘urta – ko‘rilishi mumkin bo‘lgan zararlarni manfaatdor jismoniy va yuridik shaxslar o‘rtasida qoplash
Sug‘urtalovchi – sug‘urta xizmatlarini ko‘rsatishga ixtisoslashgan va tegishli litsenziyaga ega bo‘lgan yuridik shaxslar. Tadbirkorlik faoliyatining muhim bo‘g‘ini. O‘zbekiston Respublikasining "Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida"gi Qonuniga ko‘ra, sug‘urta shartnomasiga muvofiq sug‘urta tovoni (sug‘urta puli) to‘lovini amalga oshirish majburiyatini oluvchi yuridik shaxs sug‘urtalovchi deb hisoblanadi.
Sug‘urtalovchilar turli mulk shakliga ega bo‘lishi mumkin (davlat sug‘urta tashkilotlari, aksionerlik sug‘urta tashkilotlari hamda o‘zaro sug‘urtalash jamiyatlari). Sug‘urta faoliyatini olib boruvchi tashkilotlar maxsus davlat organining tegishli litsenziyasiga ega bo‘lishi zarur.
Sug‘urtalanuvchi – sug‘urtalovchi bilan aniq sug‘urta munosabati o‘rnatgan va tegishli sug‘urta mukofotlarini to‘lovchi yuridik yoki jismoniy shaxs.
Sug‘urta mukofoti- sug‘urta xizmatini ko‘rsatganlik uchun to‘lanadigan haq. Sug‘urta mukofotining miqdori sug‘urta summasiga nisbatan foizlarda aniqlanadi. Sug‘urta mukofotining miqdori aniq summalarda ham ifodalanishi mumkin. Masalan, avtomobil egalarining uchinchi shaxsga zarar keltirish fuqarolik javobgarligini sug‘urtasida sug‘urta mukofoti aniq pul birligida ko‘rsatiladi.
Sug‘urta puli - sug‘urta majburiyatini bajarish hamda sug‘urta operatsiyalarini moliyaviy barqarorligini ta’minlash maqsadida yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmasdan o‘zaro kelishgan holda bir qancha sug‘urta kompaniyalarining ixtiyoriy uyushmasi. Sug‘urta puli, asosan, xavfli, yirik ob’ektlarni sug‘urtalash maqsadida tashkil etiladi. har qaysi kompaniya o‘z sug‘urtalangan riskni pulga beradi va buning uchun, pul orqali yig‘ilgan sug‘urta mukofotlarining bir qismini oladi. Olingan sug‘urta mukofotlari hajmida sug‘urta qoplamasini to‘lash bo‘yicha javobgarlikni o‘z zimmalariga oladi. Xorijiy mamlakatlarda aviatsiya, atom, harbiy risklarni sug‘urtalash uchun sug‘urta puli tashkil etiladi.
Sug‘urta ob’ekti - shaxsiy sug‘urtada fuqarolarning hayoti, sog‘ligi, mehnat qobiliyati bilan bog‘liq manfaati; mulkiy sug‘urtada binolar, qurilmalar, transport vositalari uy-joy mulki, tashiladigan yuklar va boshqa moddiy boyliklarni saqlashga bo‘lgan yuridik va jismoniy shaxslarning manfaati; jismoniy yoki yuridik shaxsning o‘z hatti-harakati bilan uning shaxsga zarar keltirish fuqarolik mas’uliyati - mas’uliyatni sug‘urtalashda sug‘urta ob’ektlari bo‘lib hisoblanadi. Riskni baholash maqsadida sug‘urta ob’ekti sug‘urta kompaniyasining mutaxassislari tomonidan ekspertiza qilinishi mumkin.

№	Суғурта шакллари	Суғурта мукофоти (% )	Суғурта қопламаси (%)	Суғурта жавобгарлиги (%)
1	Ихтиёрий суғурта	94,4	86,3	93,8
1.1	Шахсий суғурта	7,5	11,8	55,2
1.2	Мулкий суғурта	73,9	73,1	38
1.3	Жавобгарлик суғуртаси	13	1,4	0,6
2	Мажбурий суғурта	5,6	13,7	6,2
	Жами	100	100	100

1-масала
Мамлакат миқёсида жами суғурта мукофоти 49,7 млрд сўм. Жами суғурта қопламаси 6,9 млрд сўм.
Жадвал маълумотларида кўрсатилган фоиз кўрсаткичларини сумма ҳисобида акс этттиринг.
.

№	Суғурта компаниялари номи	Суғурта мукофоти (% )	Суғурта қопламаси (%)
1	“Ўзбекинвест” ЭИМСК	23,5	37,5
2	“Ўзагросуғурта” ДАСК	19,5	33,3
3	“Кафолат” ДАСК	6,8	3,3
4	“UVT Insurance” СК	14,9	9,8
5	“Standart Insurance” СК	16,5	0,1

2-масала
Мамлакат миқёсида жами суғурта мукофоти 49,7 млрд сўм. Жами суғурта қопламаси 6,9 млрд сўм.
Жадвал маълумотларида кўрсатилган фоиз кўрсаткичларини сумма ҳисобида акс этттиринг.