Аmаliy mashg’ulotlаr mavzulari 1-amaliy mashg‘ulot ekologiya fanining bo’lumlari. Mashg‘ulotning maqsadi

Atmosfera havosi ifloslanishining iqlim elementlariga ta`siri 
Atmosferaning antropogen ifloslanishi tufayli iqlimning mintaqaviy o’zgarishidan 
tashqari uning elementlarida (harorat, yog’in, tuman va b.) ham salbiy o’zgarishlar sodir 
bo’ladi. 
Olimlarning tadqiqotlariga ko’ra atmosferaning antropogen ifloslanishi natijasida 
shahar iqlim elementlarining, uning atrofidagi joylardan farqi borligi aniqlangan. 

---

Masalan, shaharlarda atrofidagiga qaraganda havo kondensatsiya yadro va zarrachalari 
10 barobar, gaz aralashmalari 5-25 barobar, bulutlilik miqdori 5-10%, qishda tumanlar 
80-100 %, yomg’ir miqdori va yong’inli kunlar soni 10%, yillik o’rtacha harorati 1% 
dan yuqori. Yalpi quyosh radiatsiyasi 15-20 % ul`trabinafsha nurlar esa yozda 5%, 
qishda 30%, quyoshli kunlar 5 % ga kam bo’ladi. Masalan, Samarkand shahrida uning 
atrofiga nisbatan 1 yilda 6 marta ko’p tuman tushgan, 11 mm yog’in ko’p ekan. 
Atmofera havosi tarkibida CO
2
gazi miqdorini oshishi planetamiz haroratini 
ko’tarilishiga sabab bo’lmoqda. Keyingi 100 yil davomida yoqilg’ilar hisobiga 
atmosfera havosiga 4 mld. tonna CO
2
chiqarilib, uning miqdori 15% yoki har yili 14 
mld. tonnaga oshib bormoqda. 
Atmosfera havosining ifloslanishi yangi o’simliklarni va qishloq xo’jalik ekinlarini 
faol o’sish, rivojlanishiga salbiy ta`sir etadi. 
Sanoatlashgan rayon va shaharlardagi o’simliklarning rivojlanishi va yashash 
muddati atmosfera havosining ifloslanishi va antropogen energiya (issiklik) 
o’simliklarga nisbatan qisqadir. Masalan, Qayrag’och tabiiy sharoitda 350-400 yil 
yashasa, shahar xiyobonlarida 120-220 yil serqatnov yo’llari atrofida esa, 40-50 yil 
yashar ekan. 
Atmosferaning ifloslanishi hayvonlarga ham salbiy ta`sir etib, ularning 
zaxarlanishiga, ba`zan esa nobud bo’lishiga sabab bo’lmoqda. Atmosfera havosining 
zaxarli chang va gazlar bilan ifloslanishi asalarilarning qirilib ketishidan tashqari, 
asalining sifatiga ham ta`sir etadi. Yirtg’ich qushlar zaxarlangan o’ljalar bilan 
ovqatlanib bepushtlik dardiga mubtalo bo’lgani olimlar tomonidan kuzatilgan.