Аmаliy mashg’ulotlаr mavzulari 1-amaliy mashg‘ulot ekologiya fanining bo’lumlari. Mashg‘ulotning maqsadi

Markaziy Osiyoning asosiy daryolari haqida ma’lumotlar. 
Markaziy Osiyo 
hududida suv havzalari ko’p. Ular 
tabiiy va sun’iy suv havzalariga 
bo’linadi. 
Tabiiy suv 
havzalari
ga: daryolar, ko’llar, buloqlar kirsa, 
sun’iy suv havzalar
ga: kanallar, zovurlar, 
kollektorlar, suv omborlari, hovuzlar, sholipoyalar kiradi. Markaziy Osiyoda Sirdaryo, 
Amudaryo, Zarafshon, Surxondaryo, Qashqadaryo kabi katta daryolar bor. Shu 
daryolarning hammasi tog’li hududlardan boshlanadi. Amudaryoning yillik suv oqimi 
76 – 79 km
3
, Sirdaryoniki esa 38 km
3
ga teng. 
14- rasm. Suvning biosferada aylanishi 

---

 
Amudaryoning umumiy suv havzasi 227 – 800 km
2
, uzunligi 1440 km bo’lib, 
tog’lardan oqib tushadigan suvning miqdori 2500 m
3
/ sek yoki bir yilligi 79 mlrd m
3
ga teng. Sirdaryoning uzunligi 2137 km
2
, uning tog’li suv havzasi maydoni 150,1 km
2
ga teng bo’lib, umumiy oqib keladigan suvning miqdori 1200 m
3
/sek Amudaryo 
havzasida 40615 dan ortiq daryolar mavjud,shulardan 2289 tasi suvi oqib chiqib 
ketmaydigan daryolar bo’lib, ularning uzunligi 10 km dan kam, umumiy uzunligi 74198 
km ni tashkil qiladi. Kichikroq daryolarning uzunligi 15-25 km, ularning suvlari tog’ 
cho’qqilarining muzliklaridan oqib chiqadi va tekislikka qarab oqadi.
O’rtacha kattalikdagi daryolarning uzunligi 26-150 km o’nlab m
3
suvlarni sarf 
qiladi. Bunday daryolarga Pomir, Shoxdara, Muksuv, Qizilsuv, Sheroboddaryo, 
Go’zordaryo va boshqalar kiradi. Qolgan katta daryolarning uzunligi 151 km dan 
yuqoridir. Daryolar balandlikdan pastlikka qarab oqishi davomida vohadagi katta 
kengliklardan, tor va chuqur joylardan oqib o’tadi. Alichur,
Oqsuv daryolari joylashgan ayrim tog’orasimon vohalarning kengligi 3 – 5 km, 
o`zanining chuqurligi 20 m keladi. G’arbiy Pomirdajoylashgan daryolarning o’zani tor 
(2,0 - 2,5 km), bunday daryolarga Yazgulem, Vanch, Gunt, Bartang kabilarning etak 
qismi kiradi. Kichik daryolarning kengligi 2 – 3 dan, 10 – 15 m, chuqurligi 0,3 - 0,5 m. 
O’rta daryolarning kengligi 10 – 30 m, suvning chuqurligi 0,5 – 1,5 m, oqim tezligi 1,5 
– 3,0 m/sek. Amudaryo havzasida daryolarning o’rtacha qalinligi 0,5 – 2 km
2
ga teng. 
Bu ko’rsatkich daryolar bo’yicha har xildir, masalan Zarafshonning boshlanish qismida 
– 0,51 km/km
2
ayrim daryolar bo’yicha o’rtacha 0,32 km/km
2
ga teng. Umumiy suv 
to’plash maydoni 227,800 km
2
ni tashkil qiladi. Bu havzadagi asosiy daryolarga: Panj, 
Vaxsh, Kafirnigan, Surxondaryo, Sheroboddaryo, Qashqadaryo, Zarafshon kiradi.