Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

Mahalliy tebranishning dastlabki belgilaridan biri qon tomirlarning boshqarilishining buzilishi, ayniqsa kapillyarlarning torayishi va buning natijasida qo‘l panja terisi haroratining pasayishi hisoblanadi.
Mahalliy vibratsiya ta’siriga xos belgilaridan biri teri analizatorining o‘zgarishidir. Teri orqali beriladigan sezuvchanlikning barcha turlari o‘zgaradi. Eng erta paydo bo‘ladigan o‘zgarishlar vibratsion sezuvchanlikda kuzatiladi, ayniqsa yuqori chastotali tebranish ta’siri ostida,eng xavfli diapazonda 125-250 Gs paydo bo‘ladi. Keyinroq sezuvchanlik,taktil tegishi,his qilish va harorat sezuvchanlik bo‘sag‘alari ham ko‘tariladi,ya’ni bu sezuvchanliklar pasayadi.
Teri yuzasi orqali uzatiladigan sezuvchanlik turlarining o‘zgarishi,teri analizatori ham periferik ham markaziy bo‘g‘imlarda bo‘ladigan faoliyatlarning buzilishlar oqibatidadir. Mushak tizimida ham jiddiy o‘zgarishlar kuzatiladi. Tebranishning uzoq muddat ta’sir qilishi,mushaklarning statik kuchlanishlaning chidamliligini pasaytiradi,bunda ko‘pincha mushak kuchi va tonusi pasayadi. O‘tkazib yuborilsa chuqur o‘zgarishlar–mushaklar atrofiyasi kabi hodisalar paydo bo‘ladi.SHuningdek suyak–bo‘g‘in apparatida ham o‘zgarishlar bo‘ladi.Vibratsion ta’sirning jadalligiga qarab mushaklar,bo‘g‘inlar va suyak to‘qimalarning buzilishi kuzatiladi.
Tebranish boshqa ishlab chiqarish omillari bilan birgalikda ta’sir qilganda uning salbiy ta’siri chuqurlashadi.CHunonchi,past harorat xaddan tashqari tebranma xarakat uning ta’sirini kuchaytiradi.Issiq harorat esa salbiy ta’sirini kuchaytiradi. Tebranish salbiy ta’sirining namoyon bo‘lishida,uning ta’sir qilish vaqti muhim ahamiyatni kasb etadi, ish kuni davomida tebranish qancha uzoq muddat ta’sir qilsa organizmda shuncha tez vibratsion kasallikka olib keluvchi o‘zgarishlar rivojlanadi.
Ishlab chiqarish tebranishi bilan aloqador ishchilar organizmi funksional holatini tekshirish.
Ishchilar qo‘llari kapillyarlari holatini tekshirish.
Vibratsion ta’sirning dastlabki erta belgilarini aniqlashning eng oddiy va yaqqol ko‘rsatadigan usullaridan bo‘lib,ko‘pincha barmoqning tirnoq boshlangan joyidagi cheti hisoblanadi(umumiy tebranish ta’sir qilganda oyoq barmoqlari kapillyarlari tekshiriladi).Tekshirishlar xona harorati sharoitida o‘tkaziladi. qo‘l, yurak balandligida qulay va erkin holatida qo‘yilishi kerak.Ko‘riladigan joyga kedr yoki boshqa yorug‘lashtiruvchi modda tomiziladi.
Sog‘lom kishilarda ko‘rilayotgan maydon och–gulop rangda, kapillyarlar esa qizil rangda bo‘ladi.Birinchi qator kapillyarlar to‘g‘ri qator bo‘lib joylashib, kapillyarlarning ikkala yarmisi ham bir-biriga parallel ketadi.Kapillyarlarning arterial va ayniqsa venoz qismida 2-3 ta egri bugri joylari bo‘lib,qon oqimi tez va bir tekisda bo‘ladi.
Tebranishning dastlabki ta’siri davrida kapillyarlarning stastik(torayish) holati namoyon bo‘ladi,keyinchalik esa stastik anotomik holat ko‘proq bo‘ladi. Kapillyarlar deformatsiyalanib egri-bugri bo‘lib qoladi.Ko‘pgina hollarda kapillyarlarni ajratish qiyin bo‘ladi,chunki ko‘pincha qon tomirlar maydoni xiralashadi, qon oqimi odatda sekinlashadi.