Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

Tebranishning tasnifi.
Ishlab chiqarishdagi tebranish inson organizmiga berilish tarziga qarab, tegishli tasdiqlangan qonuniy hujjatlarida keltirilganidek umumiy(mexanik tebranishlar o‘tirgan yoki turgan kishining tanasiga berilsa) va lokal yoki joyli (tebranishlar asosan ko‘pincha qo‘l pahjasi orqali ta’sir qilsa)tebranishlarga bo‘linadi.
Umumiy tebranish–turli mashina va mexanizmlarni ishlatish jarayonida hosil qiluvchi manbasiga qarab quyidagicha bo‘linadi:

• 
  transport tebranishi–turli harakatlanuvchi mashinalar operatorlariga,transport vositalarining xaydovchilariga(shu jumladan yo‘l transporti tog‘-kon transporti, qurilish tarnsporti,korxona ichidagi transport va boshqalar) ta’sir qiluvchi tebranish;
  
• 
  transport texnologik tebranish–korxonalar ichida sanoat maydonlarida,tog‘-kon ishlab chiqarishda,maxsus tayyorlangan yuzalari bo‘ylab ma’lum chegaradagina harakatlanuvchi mashina va mexanizmlar (ekskavatorlar,avtokranlar,traktor,buldozer va boshqalar)operatorlariga ta’sir qiluvchi tebranish;
  
• 
  texnologik tebranish–statsionar mashinalar operatorlariga ta’sir qiluvchi manbai bo‘lmagan ish joylariga ta’sir qiluvchi tebranish.
  

CHastota tarkibiga qarab umumiy va lokal tebranish,shartli ravishda chastotali (2,4 va 8,16 Gs)o‘rta chastotal(8,16 va 31,5,63 Gs)va yuqori chastotali(31,5, 63 va 125, 250, 500, 1000 Gs)tebranishlarga bo‘linadi.
Ta’sir yo‘nalishiga qarab tebranish koordinataning o‘qi bo‘ylab ta’sir qiluvchi vertikal, hamda X va Y o‘qlar bo‘ylab ta’sir qiluvchi gorizontal tebranishlarga bo‘linadi.
Lokal tebranish ortogonal sistemasi koordinatalarining XII YII o‘qlaribo‘ylab ta’sir qiladi.Bunda XII o‘qli ushlash nuqtasi(ushlagich dasta rul g‘ildirak va boshqalardagi)orqali o‘q bilan mos keladi,o‘qi esa XII o‘q hamda ish asbobiga qo‘yilgan kuch hosil qilgan tekislikda yotadi.
Tebranishni o‘lchash usullari.
Tebranish tavsifi,me’yorlanadigan ko‘rsatkichning chastotali(spektral)tahlili hamda tebranishning chastota va dozasiga qarab integral baholash asosida amalga oshiriladi.
Amaldagi ko‘pincha o‘lchanadigan ko‘rsatkichlar vibrotezlik va vibrotezlanishlar spektrli tahlil qilish usuli orqali o‘lchanadi.Buning uchun ISHV-1,SHVK-1,VSHV-003,RFT(Germaniya),Bryul va Ker(Daniya)asboblari ishlatiladi.

17-rasm. ISHV-1 asbobi.
Tebranishni o‘lchash mehnat xafvsizligi standarti uchun tuzilgan“Tebranish. Ish joylarida o‘lchash uslublari”deb nom olgan davlat standartiga muvofiq ravishda 3 ta o‘q yo‘nalishida amalga oshiriladi.
Mahalliy tebranishni o‘lchashda qabul qilqich(datchik)qo‘lning titrayotgan yuzasiga tegib turgan joyiga maxkamlanadi.Umumiy tebranishda esa statsionar jihozlar yonidagi iosh joylarida qabul qilgich maydonchasi yuzasiga yoki o‘tirgichga mahkamlanadi.