Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

10.3. Suv оluvchi ishnооtlar
Qatlamdan neftni to‘liq olish uchun qatlamning tabiiy energiyasi har doim ham yetarli bo‘lmaydi. Neftberaolishlik koeffitsientini va neft olish sur’atlarini ko‘tarish maqsadida hozirgi vaqtda konlarda qatlam bosimini saqlash usullari qo‘llanilmoqda. Kon maydoniga qarab qatlam bosimini saqlash ikki usulda olib boriladi:

1. 
   kichkina konlar uchun – neftlilik chegarasi ortida joylashtirilgan maxsus haydovchi quduqlarga suv haydash yo‘li bilan;
   
2. 
   katta konlarda uyum haydovchi quduqlar yordamida bo‘laklarga bo‘linadi.
   

Qatlam bosimini saqlash uchun qatlamga tabiiy suv bilan birgalikda oqava suvlar ham haydaladi. Tabiiy chuchuk suvlar tarkibida kam miqdorda tuzlar (1 g/l), turli gazlar, mexanik aralashmalar, temir oksidlari, mikroorganizmlar bo‘lishi mumkin. Haydalayotgan suv tarkibidagi mexanik aralashma va mikroorganizmlar mahsuldor qatlamning g‘ovak kanallarini yopib qoladi. Natijada haydovchi quduqlarning qabul qiluvchanligi pasayadi.
Oqava suvlar tarkibida esa neft tomchilari, ko‘p miqdorda tuzlar (300 g/l) bo‘lishi mumkin.
Mavjud qoida va ko‘rsatmalarga asosan, haydalayotgan suv tarkibidagi qattiq zarrachalar miqdori 2 mg/l dan, temir 0,3 mg/l dan oshmasligi kerak. Suv tarkibidagi mikroorganizmlar va suvo‘tlar 100 mg/l gacha, oltingugurtsuvchillar H₂S hosil qilishi mumkin. Bu oltingugurtsuvchillar konni ishlashning oxirgi davrlarida neft bilan birga yer yuzasiga chiqadi va mustahkamlovchi favvoraviy quvurlarni, neftgaz yig‘ish tizimini ishdan chiqara boshlaydi. SHuning uchun qatlamga haydaladigan suvni tozalab haydash uchun kon hududida suvni tozalash qurilmalari quriladi.

10.4. Suv tоzalоvchi jihоzlari
Suvlarni qatlamga haydashga yaroqliligi laboratoriya sharoitida, tabiiy kernlar orqali filtratsiya qilish yo‘li bilan aniqlanadi. Bunda tabiiy kernning o‘tkazuvchanligi o‘zgarmasa, suv qatlamga haydash uchun yaroqli deb hisoblanadi. Lekin bu usul har doim ham samara bermaydi, chunki bitta kern misolida mahsuldor qatlamning butun qalinligiga baho berib bo‘lmaydi. SHuning uchun qatlamga haydalayotgan suvning sifati to‘g‘risida ma’lumot olish uchun chuqurlik sarf o‘lchagichidan foydalanib sinov haydashlar o‘tkazish lozim. CHuqurlik sarf o‘lchagichlari mahsuldor qatlamchalarning yutuvchanlik qobiliyatini qayd qilib boradi.
SHunday savol tug‘ilishi mumkin – mahsuldor qatlamga chuchuk suvlarni haydash ko‘proq samara beradimi yoki oqova suvlarni?
Qatlamga suv haydashning katta tajribasidan kelib chiqqan holda, bu savolga javob berish qiyin emas: oqava suvlarni qatlamga haydash chuchuk suvlarni qatlamga haydashga nisbatan katta samara beradi. Oqava suvlar asosan qatlam suvlaridan tashkil topgan bo‘lib, ularning tarkibidagi deemulgator suv bilan birgalikda qatlamga singib, neftni tog‘ jinslaridan jadallik bilan yuvib olishga yordam beradi. Bundan tashqari oqava suvlarning kimyoviy tarkibi qatlam suvlarining kimyoviy tarkibiga yaqin, shuning uchun ham ular o‘zaro ta’sirlashganda kelib chiqishiga ko‘ra kimyoviy bo‘lgan cho‘kmalar hosil qilmaydi va haydovchi quduqlarning qabul qilaolishlik qobiliyatini pasaytirmaydi.