Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya, razvedka va gidrogeologiya

Serpentin
- 
Mg
6
[Si
4
O
10
][OH]
8
. Tarkibida magniyning ko„pligi 
kremniyning kamligi bilan talkdan farq qiladi. Faqat serpentindan iborat 
bo„lgan yashil, targ„il rang tog„ jinsi serpentinit deb yuritiladi. 
Serpentinning ipakdek yaltirab turadigan ingichka tolali xili asbest 
deyiladi. Asbest o„tga juda chidamli bo„ladi. Serpentinitlar olivinli, ba‟zan 
piroksenli va rogovaya obmankali jinslarning metamorfizmga duchor 
bo„lishidan hosil bo„ladi. O„zbekistonda ular janubiy Farg„onada ko„plab 
uchraydi. To„g„ri tuzilgan kristallar tarzida hech uchramaydi. U ko„pincha 
bukilgan, siljish alomatlari saqlangan zich yaxlit massalar holida uchraydi. 
Rangi to„q-yashil, qoramtir yashil, ba‟zan qo„ng„ir-yashil bo„ladi. 

---

52 
Shishasimon yaltiroq, yog„langandek, mumsimon bo„ladi. Xloritga 
o„xshagan varaq-varaq turi antigorit deb yuritiladi. U kulrang, ba‟zan 
ko„kimtir bo„ladi. 
Serpentinlar qoplamtosh sifatida turli zeb-ziynat buyumlari yasash 
uchun ishlatiladi. 
Kaolinit 
- 
Al
4
[Si
4
O
10
](OH)
8
.
Alyumosilikatga boy bo„lgan magmatik 
va metamorflashgan tog„ jinslarining nurashidan hosil bo„ladi. Shuning 
uchun ham kaolinit ko„pchilik gillarning asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. 
Bu mineral kimyoviy tarkibi va kristall strukturasiga ko„ra alyuminiy 
silikati bo„lib, dala shpati minerallarining nurashi natijasida quyidagi 
reaksiyaga muvofiq hosil bo„ladi: 4K[AlSi
3
O
8
] + 4H
2
O + 2KCO
3
+ 8SiO
2
+ Al
4
(OH)
8
[Si
4
O
10
]. 
Kaolinitning tuproqqa o„xshash massasi kaolin gili yoki kaolin deb 
ataladi. Kaolin o„tga chidamli (chinni) gillar sifatida va qog„oz sanoatida 
ishlatiladi. 
Varaqsimon alyumosilikatlar orasida jins hosil qilishi jihatidan 
monoklin singoniyasida kristallanuvchi slyudalar muhim o„rin tutadi. 
Yer qobig„idagi jinslarda slyudalar 4 foizni tashkil qiladi. Slyudalar 
magmatik (asosan, nordon va o„rta) va metamorflashgan jinslarning 
tarkibiga kiradi. 
Slyudalar bir tomonlama juda mukammal ulanish tekisligi bo„lganidan 
yupqa-yupqa varaqlarga ajraladi.