7-laboratoriya ishi metamorfik tog‘ jinslarini tashqi alomatlariga qarab aniqlash va ta’riflash

---

1 
7-LABORATORIYA ISHI 
 
METAMORFIK TOG‘ JINSLARINI TASHQI ALOMATLARIGA 
QARAB ANIQLASH VA TA’RIFLASH 
1.
 
Laboratoriya ishining maqsadi 
 
Metamorfik tog‘ jinslarini tashqi alomatlariga qarab aniqlash va ta’riflash
2.
 
Laboratoriya ishida foydalanish uchun materiallar va uskunalar: 
-
Metamorfik jinslar kolleksiyasi (tarqatma material); 
-
bolg’a; 
-
lupa; 
-
qalamtarosh; 
-
shisha plastinka; 
-
laboratoriya ishlari uchun daftar. 
3. Umumiy ma`lumotlar 
 
7.1. Metamorfik jinslarning hosil bo‘lish sharoitlari 
 
Er po‘stida joylashgan tog‘ jinslari vaqt o‘tishi bilan o‘zining kimyoviy 
tarkibini o‘zgartirmasdan turib struktura va xossalarini keskin o‘zgartirishi 
mumkin. Bunday o‘zarishlarning sababi - yuqori bosim va harorat hamda 
minerallashgan suvlar ta’siridir. Metamorfizmga magmatik jinslar ham, 
cho‘kindi jinslar ham uchrashi mumkin. Metamorfizmning yaqqol misoli - 
yaxlit magmatik jinslarning peridotitga, o‘zining tarkibida ingichka tolali 
mineral – asbestga ega bo‘lgan qatlamli jinslarning esa serpentinitga 
aylanishini ko‘rsatish mumkin.
Metamorfizm 
deganda termodinamik sharoitlarning (birinchi navbatda 
harorat va bosim) kuchli o‘zgarishini keltirib chiqaruvchi turli endogen geologik 
jarayonlar ta’sirida tog‘ jinslarning o‘zgarishi va qayta o‘zgarishi tushuniladi. 
Metamorfizmga barcha genezisdagi - cho‘kindi, magmatik va metamorfik tog‘ 
jinslari uchrashi mumkin. Birlamchi tog‘ jinslarining o‘zgarish darajasi 
(metamorfizm darajasi) turlicha – jinslarning tarkibi va ko‘rinishi uncha sezilarli 
bo‘lmagan holdan to‘liq o‘zgarishigacha etadi. 
Metamorfik tog‘ jinslari er yuzasida ham, er po‘stining chuqurligida ham 
keng tarqalgan. Ular qadimiy tokembriy qalqonlari maydonlarida, o‘zgacha 
yoshdagi burmali viloyatlarda hamda platformali mintaqalar fundamentining 
tuzilishida ishtirok etuvchi magmatik hosilalar sifatida rivojlangan. 

---

2 
Metamorfik jinslar tarkibi va strukturasi bo‘yicha juda ham turli-tuman 
bo‘lib, ularda bir qator qimmatli foydali qazilmalar: oltin, uran, molibden, 
volfram, temir, qimmatbaho va texnik toshlar, keramik xom ashyo uchraydi. Turli 
gneyslar, marmarlar, slanetslar ajoyib qurilish va bezak materiallari hisoblanadi. 
Metamorfik jinslarning xarakterli belgilari bo‘lib klivaj va budinaj 
hisoblanadi. 
Klivaj
–
 
bu bosim yo‘nalishiga perpendikulyar mo‘ljallangan tog‘ 
jinslarining darzlanishidir. Klivaj darzliklari tog‘ jinslarining qatlamlanishini 
nomuvofiq kesib o‘tadi. 
Budinaj 
- bu qatlamli tog‘ jinslari yoki tomirlarning 
qatlam yoki tomirlar yo‘nalishi bo‘yicha, ba’zan bir-biri bilan ingichka 
bo‘yinchalar bilan bog‘langan muayyan shishlar yoki linzalarga bo‘linib 
ketishidir.