Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

13-mavzu. O’simliklar xosildorligini xisob maydonchalari usuli orqali aniqlash.


Mustaqil tayyorlanish uchun savollar

1. 
   O’simlik xom ashyosi zaxirasini aniqlashda ma'lum usulni tanlash nimaga asoslangan bo’ladi.
   
2. 
   O’simliklar zaxirasini aniqlash usullari.
   
3. 
   Biologik zaxira deb nimaga aytiladi va qanday topiladi?
   
4. 
   Eksplutasion zaxira deb nimaga aytiladi va qanday topiladi?
   

Topshiriq;
O’simliklar xosildorligini aniq maydonchalar usuli orqali aniqlash.
Xosildorligni xisob maydonchalari usuli orqali aniqlash ko’p mehnat talab qilsa ham, aniq natija beradi. Bu usul ko’proq shu joylarning xaritografik ma'lumotlari yo’q bo’lgan va shu o’simlikning o’sish qalinligi hamma joyda har xil bo’lganda qo’llaniladi.
Buning uchun bir qancha hisobga olgan maydonchalar (1m² dan) belgilanib, undagi maxsulotning hammasi yig’iladi va darhol tarozida tortiladi.
Hamma hisobga olingan maydonchalardan olingan natijalar alohida-alohida yozib boriladi. O’rtacha arifmetik hosildorlik topiladi. Hisobga olingan maydonchalarni har 15 - 20 metr masofada hamma o’simlik zahirasini aniqlash lozim bo’lgan erda aniqlanadi, unda shu maydonni bir yoki bir necha marshrut bo’yicha yurib belgilanadi. Zahirani topish uchun 1 ta hisobga olingan maydonchadagi (1 m²) hosildorlikni butun maydon yuzasiga ko’paytiriladi. O’rtacha arifmetik hisoblash, o’rtacha arifmetik hosildorlikni ko’rsatgani uchun pastki va yuqori darajadagi hosildorlikni hisoblab topiladi. Hosildorlikning pastki chegarasini aniqlash uchun M-2m ni umumiy maydon sathiga ko’paytirish kerak, hosildorlikning yuqori chegarasini topishda esa M+2m ni umumiy maydon sathiga ko’paytiriladi.


Hisob maydonchalari orqali hosildorlikni anihlashga misol:
Katta zubturum o’sgan o’tloqning 0,25 gektariga 15 ta hisob maydonchalari qo’yildi. Hisob maydonchalaridan quyidagilar (V) aniqlandi: 185, 191, 152, 51, 200, 230, 287, 238, 187, 201, 67, 176, 189, 247, 125 g.