Abbatisa – ayollar katolik monastirlarining boshqaruvchilari. Abbatlik

Ruhoniylik (xristianlikda) – xristian cherkovi barcha xizmatchilarining umumiy nomi. Tashkilot sifatida cherkov ikki xil e’tiqodchilarga: rahbarlar (ruhoniylar) va oddiy e’tiqodchilarga (qavmga) boʻlinishga asoslanadi. Xristianlikda dastlab R. boʻlmagan, dastlabki xristianlik jamoalari demokratik tuzilmaga ega boʻlgan. Cherkov tashkiloti II-III asrlarda uzil-kesil shakllandi. Faqatgina ruhoniylar cherkov rasm-rusumlarini va ibodatni amalga oshirishga, cherkov moddiy mablagʻlarini sarf qilishga haqli boʻlgan. Ruhoniylar e’tiqod masalasida oliy instansiyaga ega boʻlib, faqatgina ular dinda nima toʻgʻriligini va nima daxriylik ekanligini belgilab berganlar. R. iyerarxik tuzilmaga ega boʻlgan. Antik zamonlardayoq uch oliy pagʻona: yepiskop, presviter, dyakon boʻlib, ularga oʻtish uchun alohida talablar qoʻyilgan. Yepiskoplik pagʻonasida arxiyepiskoplik, mitropolitlik, papalik, patriarxlik mansablari boʻlgan. Quyi R. pagʻonasiga ponomarlar, psalmchilar, akolitlar, ekzorsistlar va boshqalar kirgan. Oʻrta asrlarda R.da qora va oq R. farqlangan. Qora R. bu dunyoviy hayotdan voz kechib, oʻz umrini dinga bagʻishlagan, monastirlarda istiqomat qiluvchi rohiblar. Oddiy qavmning diniy ehtiyojlarini ado etuvchi, oʻzlarini rohiblikka bagʻishlamagan ruhoniylar qatlami oq ruhoniylar deb nomlangan. Oʻrta asrlarda ruhoniylar Gʻarbiy Yevropaning alohida imtiyozli tabaqasini tashkil qilib kelgan. Lekin shahar va qishloq ruhoniylari orasida mulkiy va ijtimoiy jihatdan katta tafovut boʻlgan. Hisob-kitoblarga koʻra, XIV asr oʻrtalarida Gʻarbiy Yevropada rohiblar butun aholining 1,5% tashkil qilgan.
“Rus haqiqati” – 1016-yildan boshlab turli yillarda tuzilgan Kiev Rusining huquqiy normalari toʻplami. Qadimgi Rus huquqining asosiy yozma manbalaridan biridir. “R.H.” ning eng qadimgi qismining kelib chiqishi knyaz Yaroslav Donishmandning faoliyati bilan bogʻliq. XV-XVI asrlargacha oʻz ahamiyatini saqlab qoldi.

~ S ~

Saksoniya kapitulyariysi – VIII asr oxirlarida Buyuk Karlning sakslarni boʻysundirish uchun chiqargan farmonlari. Unda sakslar va franklarning ma’muriy-siyosiy boshqaruvi hamda xristian cherkovi bilan munosabatlari belgilab berilgan. Birinchi S.K. 782-yilda e’lon qilingan va unga koʻra Saksoniyada alohida tartib joriy qilingan, qirol hokimiyati va cherkovga qarshi har qanday jinoyatga oʻlim jazosi berilgan, majusiylikni qayta tiklashga urinish, xristian dini tartiblarini buzish ham oʻlim jazosi bilan jazolangan. Shu bilan birga cherkov desyatinasi, cherkov foydasiga yerlarni tortib olish qonuniylashtirildi. Ikkinchi S.K. 797-yilda e’lon qilingan va uning tashabbuskori Alkuin boʻlib, tartiblar ancha yengillashtirilgan.
“Saksoniya koʻzgusi” – Germaniyadagi eng qadimgi qonun toʻplamlaridan biri boʻlib, Eyke fon Repkov tomonidan 1221-1235-yillarda tuzilgan. Muallifning fikricha, sakslar qonunlari “koʻzgu” kabi aniq koʻrinishi kerak boʻlgan. Qonunlar toʻplami Sharqiy sakslarning an’analari va turmush tarzi borasida ma’lumot berishdan tashqari, ularda yerga nisbatan erkinlik va len qaramlik mavjud boʻlganligini koʻrsatadi. Toʻplamda qashshoq dehqonlar borasida ma’lumot berilmagan va bu barchaning tengligini koʻrsatadi. “S.K.” qonunlar toʻplamining 200 dan ortiq qoʻlyozma nusxalari saqlanib qolgan. U faqat Germaniya uchun emas balki, butun Yevropa mamlakatlari uchun qonunlar tayyorlashga asos boʻlgan.