A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Jarqo’ton makoni 
Farg‘ona vodiysining Shaxriston daryosi qirg‘og‘ida 
joylashgan. Bu makondan 670 ta tosh buyumlar yig‘ib olingan. Ular orasida 
nukleuslar tosh sixcha, nayza tig‘lari pichoqlar yig‘ib olingan. 
O‘rta paleolit davrini o‘rganishda Zarafshon vohasi aloxida o‘rin egallaydi. 
Chunki bu xudud Omon qo‘ton, Zirabuloq, Gardara va Takalisoy kabi makonlar 
arxeolog olimlarga ko‘p manbalar bergan. 
Omon qo’ton g’or makoni 
Urgut tumanida bo‘lib undan 220 dan ortiq tosh 
qurollar topilgan. Ular orasida turli xildagi nukleuslar – gardishsimon, prizma 
shaklidagi paraqalar levallua-musta madaniyatini eslatadi. Qurol tig‘lari arrasimon 
va to‘lqinsimon bo‘lgan. Hayvon suyaklari ham topilgan. 

---

122 
Takalisoy g’oridan 
chaqmoqtosh siniqlar, pichoqsimon qurol gulxan izlari 
va havon suyaklari Mustening so‘ngi bosqichiga oid. Bu makonda neandertal 
odamlar vaqtincha yashagan. Takalisoy, qo‘tirbuloq makonidagi ashyolar 
neandertal odamlar Zarafshon vohasida muste davrining boshidan oxirigacha 
uzluksiz yashaganliklaridan dalolat beradi. 
Qo‘tir buloq makoni Kattaqo‘rg‘on tumaniga yaqinida tosh qurollar, gulxan 
izlari, ov qurollari, palaxmon toshi, nayzalar topilgan. Qurollar muste davri 
madaniyatiga oid. 
Zirabuloq makoni 
Qo‘tirbuloqdan 1km sharqda joylashgan bo‘lib unda 
topilgan tosh qurollar Qo‘tirbuloq makonidagi tosh buyumlarga o‘xshash.
 
Gardara g‘or makoni ham Urgut tumani Gardara soyi yaqinida joylashgan bo‘lib 
undan gardish shaklidagi tosh siniqlari, qirg‘ich topilgan. 
Ilk paleolit davrida 
odamlar qurolni qayroq toshdan keyinchalik esa 
chaqmoq toshdan tayyorlaganlar. Paleolit davriga oid tosh ustaxonalar Uchtut va 
Navoiy tumanida ham topilgan. 
So‘ngi paleolit davri miloddan avvalgi 100-12 ming yilliklarga cho‘zilgan. 
Bu davrda kramonon odamlarga qon qarindoshlik aloqalari asosida jamoa bo‘lib 
yashagan. So‘ngi paleolit yodgorliklari O‘zbekiston xududida kam topilgan. Bunga 
asosiy sabab odamlar vodiy, daryo bo‘ylarida. chayla va yerto‘lalarda yashagan. 
Muzliklar erib vaqt o‘tishi bilan ular yomg‘ir suv toshqini tufayli yo‘q bo‘lib 
ketgan. Odamlar ovchilik bilan shug‘ullangan. Ular asosan bug‘u yovvoyi ot, 
sirtlon, arxar, qulon, tuya kabi yirik hayvonlarni ovlagan. Tosh pichoqlar, tosh 
kesgich va tosh qirg‘ich yasalgan. Suyakdan garpunlar, nayzalar, terini shilish 
uchun ignalar, bigizlar yasalgan.