A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

•итт
1
■
—
., 
{
v)
142

---

8. 
Metall changakli birikmada
birikuvchi detallar bir-biriga metall 
changaklar yordamida b iriktiri ladi.
7.1. Payvand chokli birikm alar
Payvand chokli birikma chizmalari 0 ‘zDSt 2.312:97 ga muvofiq 
bajariladi. Ikki va undan ortiq detalni bir-biriga payvandlash yo‘li bilan 
hosil qilingan ajralmas birikmaga 
payvand birikma
deyiladi. Birikuvchi 
detallaming payvand birikmalari 
suyuqlantirib payvandlash
yoki 
bosim
ostida payvandlash
usullarida bajarilishi mumkin.
Sanoatda suyuqlantirib payvandlash usulidan keng k o ‘lamda 
foydalaniladi. 
Suyuqlantirib payvandlash
: elektr yoyi, elektr shlak gaz, 
gaz-elektrik elektronlar nuri va termit usulida payvandlash turlariga 
bo'linadi.
Elektr yoyi yoki gaz alangasida birikuvchi detallaming birikish joyi 
va metall xivich (ikki detalni biriktirishda ishlatiladigan metall sim) 
suyuqlantiriladi hamda qotgan metall mustahkam payvand chok hosil 
qiladi (7.4, 7.5, 7.6-rasmlar).
Gazli payvandlashda
gaz (masalan, atsetilen) atmosferadagi kislorod 
yordamida yonib olov hosil qiladi va metallni eritadi. Erigan joyga 
biriktimvchi material (metall xivich) qo‘yiladi va u soviganidan keyin 
payvand chok hosil bo‘ladi. Bunday payvand birikmadan apparaturalardagi 
rangli metalldan, chugundan va plastmassadan tayyorlangan ingichka va 
tmbasimon elementlami biriktirishda foydalaniladi (7.4-rasm).
Payvandlash materiali
Elektr yoyi bilan payvandlash
usuli eng ko‘p tarqalgan usul hisob- 
lanadi.
143

---

a) 
eruvchi elektrodlarda
(faqat metallar uchun) issiqlik energiyasi 
manbasi elektr yoyi hisoblanadi. Payvandlash qo‘lda bajariladi (7.5-rasm,
a) 
yoki payvandlash avtomati yordamida flyusni yupqa surtmasi bilan 
payvandlanadi.
7.5-rasm, 
b
da flyus ostida elektr yoyi bilan payvandlash ko‘rsatilgan. 
Bunda 1 
bunkerdan flyus
beriladi, ortiqchasi qaytadan 2 
injektorga
o‘tadi. 
Elektrod simi 3 
kassetadan
maxsus 4 
payvandlash kallagiga
avtomatik 
tarzda uzatiladi va 5 
payvand chokini
hosil qiladi. Avtomatik payvandlash 
mexanik tarzda (qo‘lda) payvandlashdan bir necha bor ko‘p ishlatiladi.
b) 
erimaydigan elektrod
(ko‘mirli yoki volframli) bilan biriktiruvchi 
metall xivichni eritish orqali payvand chok hosil qilinadi (7.6-rasm).