6.5. Shplintli va shtiftli birikmalar
Shplintlar
(GOST 397-79). Shplintlar po‘lat sim bo‘laklaridan ikkiga
bukib tayyorlanadi (6.31-rasm). Ular gaykalaming o ‘z-o‘zidan
buralib
ketishini oldini olish uchun ishlatiladi.
Shplintlar tojsimon yoki o ‘yiqli gaykalaming o ‘yig‘i va bolt yoki
shpilka teshiklari orqali o ‘tkazilib, uchlari ikki tomonga qayirib qo'yiladi.
Shplintning asosiy o‘lchamlari -
d
shartli diametri va
I
uzunlikdan iborat.
>
6.31-rasm
6.32-rasm
130
Ajraluvchi birikmalarda turli tebranishlar,
har xil tashqi kuchlar
ta’sirida biriktirish detallari o ‘z o ‘midan qo‘zg‘alib ketishi mumkin.
Bunday noqulayliklaming oldini olish maqsadida birikmada prujinali
va zichlovchi shaybalardan, shplintlar va
mustahkamlovchi simlardan
foydalaniladi hamda ular birikma chizmasida ko‘rsatiladi (6.32-rasm).
Shtiftlar.
Amaliyotda shtiftlarning silindrik (GOST 3128-70),
konussimon (GOST 3129-70) va fasonli (GOST 10773-80) turlari bo‘lib,
diametri 0,6
mm
dan 50
mm
gacha 45 markali po‘latdan, qoplamasiz
tayyorlanadi (6.33-rasm,
a, b, c).
Shtiftlar ham saqlovchi vazifasini
bajaradi. Ulaming konstruksiyasi va o ‘lchamlari standartlashtirilgan.
a) b)
6.33-rasm
Shtiftlar o ‘lchami birikuvchi detallar o ‘lchamiga
va birikmaning
ishlash sharoitiga bog‘liq. Konussimon shtiftlar 1:50 konuslik bilan
tayyorlanadi. Shtiftli birikma qirqimda 6.34-rasmdagi kabi bajariladi.
Shtiftlami shartli belgilashda ш ing diametri,
uzunligi va davlat standard
raqami ko‘rsatiladi:
Shtift 8x50 G OST3128-70
(silinddik shtift);
Shtift 7x30 GOST3129-70
(konus shtift).
131
6.6-§. Shponkali va shlitsali birikm alar
Shponkali b irikm alar. Val bilan unga kiydirilgan detallar (tishli
g ‘ildirak, shkif, mufta va b.)ning shponka vositasida hosil qilingan
qo‘zg‘aImas, ba’zan suriladigan birikmasi
shponkali birikma
deyiladi.
Shponkali birikmalar prizmatik (6.35-rasm,
a),
ponasimon (6.35-rasm,
b)
va segment (6.35-rasm,
с
) shponkalar vositasida bajariladi. Shponka
(pona)larning o ‘lchamlari valning diametriga qarab tanlanadi.
У ////Л
6.35-rasm
Texnikada prizmatik shponka bilan biriktirish ko‘proq tarqalgan. U
asosan aylanma harakatlami uzatishda ishlatiladi.
Bunday birikmalami
hosil qilish uchun valda shponkaga mos o‘yiq, g ‘ildirak vtulkasida ariqcha
o‘yiladi va o‘yiqqa shponka joylashtiriladi.
132
S h p on ka la r
(GOST 23360-78). Prizm atik shponkalar uch xil
ko‘rinishda bajariladi. 1-bajarilishda shponka uchlari
R=b/2
radiusda
(fe-shponka eni) yumaloqlangan bo‘ladi. 2-bajarilishda
shponkaning bir
uchi yumaloqlangan bo‘ladi. 3-bajarilishda shponkaning ikkala uchi
yumaloqlanmagan, ya’ni to‘g‘ri burchakli bo‘ladi (6.36-rasm).
UbajarjUshi
2-bajarilishi
3-bajarHishi
*
..!
t
1.
4 / ~
/шя
/mmi
а}
Ы
c)
6.36-rasm
Tishli g'ildiraklar bloki ish jarayonida o ‘q bo‘yicha surilib ishlaydigan
bo‘lsa, u holda shponka valga vintlar vositasida mustahkamlanadi. Bunday
shponkalar
yo'naltiruvchi shponkalar
deyiladi (6.37-rasm)
va ulami
o ‘yiqlardan chiqarib olish uchun uning o ‘rtasidagi rezbali teshikka vint
burab kirgiziladi, shunda vint o ‘yiq
tubiga taqalib, shponkani o ‘yiqdan
ajratadi.
Do'stlaringiz bilan baham: