A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov

55 Mahomed Khan S. The Life o f Abdur Rahman, Amir o f Afghanistan. Vol.
2. - London: John Murray, 1900. - P. 51-78.
56 0 ‘sha manba. - B. 200-209.

---

Bu davrda markaziy hamda mahalliy hokimiyat munosabat- 
larida birmuncha o‘zgarish ro ‘y beradi. Jumladan, kichik shaharlar 
hokimlari ustida katta hokim, katta hokimlar ustida “Noib-ul- 
hukuma” deb ataluvchi davlat hukmdorining noibi turar edi. Hukm- 
dor noiblari va barcha harbiy hamda boshqa muassasalar ustidan 
nazoratni esa amiming katta o‘g‘li - taxt vorisi Habibullaxon 
boshchiligidagi Oliy maslahat yig‘ini olib borar edi57. Davlat 
boshqaruvi tizimida “kutvol” (politsiya boshqarmasi boshlig‘i)ga 
katta vakolatlar berilgan bo ‘lib, joylardagi tartib uchun aynan u 
asosiy javobgar etib belgilanadi.
Amir Abdurahmon mamlakatni birlashtirish uchun katta 
kuch va sa’y-harakatlami sarfladi, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. 
1885-1886-yillarda mamlakat shimolida Rossiya imperiyasi- 
ning 0 ‘rta Osiyodagi mustamlakalari hamda afg‘on davlatiga te- 
gishli yerlar o ‘rtasida aniq chegaralami belgilab olish tadbirlari 
o ‘tkazilgach, amir Abdurahmon mamlakat shimolida istiqomat qilib 
kelayotgan ko‘p sonli boshqa millat vakillari (tojiklar, o‘zbeklar, 
turkmanlar, choraymoqlar va b.) orasiga an’anaviy tarzda mamlakat 
janubida istiqomat qilib kelayotgan pushtun millatiga mansub 
aholini ko‘chirishni rejalashtiradi. Amiming bunday siyosat yuri- 
tishining o‘ziga xos sabablari bor edi.
Birinchidan, garchi Rossiya imperiyasi bilan chegaralar belgilab 
olingan va 1887-yilda ikki tomonlama shartnoma imzolangan58 
bo ‘lsa-da, amir Abdurahmon Afg‘oniston shimolida ruslaming 
ta’siri oshib ketishidan qo‘rqar va boshqa millat vakillari bo ‘lgan 
mahalliy aholiga ishonmas edi.
Ikkinchidan, amir pushtun millatiga mansub aholini mamlakat 
shimoliga ko ‘chirtirish siyosati orqali u yerda ham o‘ziga tayanch 
bo ‘ladigan ijtimoiy qatlamni vujudga keltirmoqchi edi. Amiming 
fikricha, inglizlar bilan bo‘lgan janglarda mardonavor kurashgan 
pushtun qabilalari Rossiya imperiyasi tomonidan kelgusida bo‘lishi