A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

24.3-§. Mashinalardan texnik foydalanishning asosiy ko„rsatkichlari 
 
Puxtalik 
- mashina sifatini tavsiflovchi eng muhim hodisalardan biri 
hisoblanadi. Puxtalik deganda buyumlarning ko‗rilayotgan vaqt oralig‗ida yoki 
ma‘lum ish sharoitlarida talab etilgan ish hajmini bajarish davomida o‗zining 
foydalanish ko‗rsatkichlarini belgilangan chegaralarda saqlagan holda topshiriqdagi 

---

164 
vazifalarni bajara olish xossasi tushuniladi. Mashinalarning puxtaligi ularning ishga 
doim tayyorligi, ta‘mirbopligi, saqlanuvchanligi va ko‗pga chidamliligi 
(umrboqiyligi) bilan tavsiflanadi. 
Mashinalarning ishga doim tayyorligi (buzilmay ishlashligi) - bu mashinaning 
ma‘lum ish hajmini bajarish davomida buzilishlarni bartaraf etish uchun majburiy 
tanaffuslarsiz o‗zining ish qobiliyatini saqlash xususiyatidir. 
Ta‟mirboplik
- mashinaning texnik xizmat ko‗rsatish va ta‘mirlash yo‗li bilan 
buzuqliklarni va kamchiliklarning oldini olish, aniqlash va bartaraf etishga 
moslanganlik xususiyatidir. Buzilganda qayta tiklash mumkin bo‗lgan detal va 
uzellar ta‘mirlanadigan deb ataladi. Qayta tiklanmaydiganlari esa, ta‘mirlanmaydigan 
detal va uzellar deb ataladi. 
Saqlanuvchanlik
– buyumning saqlash va tashish vaqtida o‗zining texnik 
hujjatlarda ko‗rsatilgan ekspluatatsion ko‗rsatkichlarini saqlash xususiyati. 
Umrboqiylik (ko‗pga chidamlilik) - mashina (detal) ning o‗z ish qobiliyatini 
texnik xizmat ko‗rsatish va ta‘mirlashlarga to‗xtashlar bilan chekka holatgacha saqlay 
olish xususiyatidir. Mashinaning chekka holati samaradorlikning pasayganligi, 
xavfsizlik talabalari va boshqalardan kelib chiqqan holda ishlatishda davom ettirish 
mumkin emasligi bilan aniqlanadi. Mashinaning chekka holati texnik hujjatlarda 
ko‗rsatib o‗tiladi. 
Mashinaning puxtaligi uni ishlab chiqishda belgilab qo‗yiladi, ishlab 
chiqarishda ta‘minlanadi va foydalanish davrida saqlanadi. Mashinalardan 
foydalanish asosiy texnik tafsilotlari quyidagilardan iborat. Mashina bajaradigan ish 
hajmi - soat, kilometr, gektar va boshqa kattaliklarda, shu jumladan, shartli birliklarda 
o‗lchanadigan ish vaqti yoki hajmi iborat [23].