A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

77-rasm. MTZ-80 transport traktori yillik ish unumining foydalanish 
jarayonida o„zgarish grafigi 
Rostlangan mexanizmlarning o‗zgarishi yoki biron bir qismlarning bo‗shalib 
ketishi natijasida ham ishlamay qolish hollari ro‗y beradi. 
Ayniqsa mashina detallarining eyilishida material emiriladi, uvalanadi va 
qoldiq deformatsiya sodir bo‗ladi. 
Mashina detallarining emirilishi 3-ta asosiy turga: mexanik, molekulyar 
mexanik va korrozion mexanik eyilishlarga bo‗linadi (78-rasm|). 
78-rasm. Eyilishning turlanishi 

---

161 
Kavitatsion-suyuqlik qattiq jismga nisbatan harakatlanishida vujudga keladigan 
gaz pufaklarining sirt yaqinida yorilishi. 
Fretting-kichik tebranma nisbiy siljishlar vaqtida bir biriga uriluvchi sirtlarning 
sodir bo‗lishi. 
Fretting-korroziyadagi eyilish-detallarni dinamik yuklanish sharoitida juda kam 
qaytma-ilgarlanma siljib sirpanib ishqalanishda sodib bo‗lishi. 
Eyilish quyidagi kattaliklar bilan xarakterlanadi: 
-
Eyilish jadalligi - eyilish miqdorining bajarilgan ish hajmiga nisbati; 
-
Eyilish tezligi - eyilish miqdorining eyilish vujudga kelgan vaqtga nisbati; 
-
Eyilish chidamliligi – materiallarning ma‘lum ishqalanish sharoitida 
eyilishga qarshilik ko‗rsatish xossalari. Bu xossalar eyilish tezligi va eyilish 
jadalligiga teskari kattalik bilan baholanadi. 
Mashina traktor agregatlari detalarining eyilishi texnik xizmatning o‗z vaqtida 
va sifatli o‗tkazilishiga (moylash, tozalash, mexanizmlarni rostlash va boshqalar) 
ko‗p bog‗liq bo‗ladi. 
Detallarning xizmat qilish vaqtini ortishi bilan ularning eyilishi ortadi. Tutash 
detallarning eyilishida xarakterli 3-ta davr bo‗ladi (79-rasm). 
79-rasm. Detallar eyilishining xarakterli egri chizig„i 
 
Mashina traktor agregatlarining nosozligini o‗z vaqtida aniqlash va tegishli 
texnik xizmat ko‗rsatish, tegishli foydalanish materiallaridan foydalanish va 
texnikaviy eksplutatsiyaga rioya qilish uni shlash muddatini oshiradi. 

---

162 
Mashina traktor agregatlari qancha mukammal bo‗lmasin amalda uning barcha 
tashkil etuvchi qismlarini bir xil absolyut ishonchli bo‗lishiga erishib bo‗lmaydi. 
CHunki mashinani tashkil etuvchi qismlarini tayyorlashda ularning o‗lchamlari, 
materiallarining sifati bir turli bo‗lmaydi. 
Mashina traktor agregatlari qancha takomillashtirilgani sari ishonchliligi 
kamayib borishi mumkin. Ishonchlilikning yagona va kompleks ko‗rsatkichlari 
tajriba o‗tkazish yo‗li bilan aniqlanadi. SHuning uchun mamlakatimizda katta