A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

Detallarning chekka eyilishlari. 
Detallarning chekka eyilishlari quyidagi 
uchta sabab (mezon) ning biri bo‗yicha aniqlanadi: texnikaviy, sifat va tejamlilik. 
Eyilishning chekka qiymatlari deganda ishqalanuvchi detal yoki rostlanadigan 
kattalik (tirqish, bosim yoki mahkamlangan joyning joiz bo‗shashib qolishi) ning 
chekka o‗lchamlarini, ya‘ni uzel me‘yoriy ishlaydigan eng katta yoki eng kichik 
o‗lchanadigan kattalik tushuniladi. 
Eyilishning birdaniga jadallashishi yoki mexanizm (mashina) ning ishlamay 
qolishi, texnik mezon uchun asos bo‗ladi. Detallar eyilib yoki ularning nosozlanishi 
bilan ish sifatining o‗zgarishi sifat mezon uchun asos bo‗ladi. CHekka kattalik 
bunday hollarda ish sifatining me‘yordan farqlanishi qiymatiga bog‗liq. Sifat mezoni 
uchun ba‘zan, xavfsizlik texnikasi me‘yorlarining saqlanishi ham asos bo‗ladi. 
Tejamlilik mezonining mohiyati ishlab chiqarilgan yoki bajarilgan ish birligiga eng 
katta ish unumdorligiga erishish yoki eng kam mehnat sarflashdan iborat. Ko‗rilgan 
mezonlarning har qaysisi mashinaning tejamlilik yoki texnik va sifat ko‗rsatkichlari 
o‗zgarganda qo‗llaniladi. Masalan, qishloq xo‗jaligi mashinalari ishchi organlarining 
detallari uchun ish sifati mezoni asosiy bo‗ladi, bunday mezon mashinalarning ishchi 
organlarini va harakatini boshqarish mexanizmlarining qator detallari uchun ham 
xosdir. 
Uzatish mexanizmlarining vallari, tirkash qurilmalari, mahkamlash detallari 
uchun texnikaviy mezon qo‗llaniladi. Noaniq hollarda natijalarni qiyoslab, echimni 
topish uchun bir nechta mezon qo‗llaniladi. 
 
Nazorat savollari: 
1.
Buzilish deb nimaga aytiladi? Uning turlarini ayting. 
2.
Mashinaning buzilish sabablarini ayting. 
3.
Mashinaning puxtaligi deb nimaga aytiladi? U qaysi ko‗rsatgichlar bilan 
aniqlanali? 
4.
Mashinaning ishga doim tayyorligi deganda nimani tushinasiz? 
5.
Mashina ta‘mirbopligi xususiyatining mohiyatini tushuntiring. 
6.
Mashinani saqlanuvchanlik xususiyati nimadan iborat? 
7.
Mashinaning umirboqiyligini aniqlovchi xususiyatlarini ayting. 
8.
Mashina detallarining eyilish davrlarida eyilish sur‘ati va kattaligini o‗zgarishi 
jarayonini tushuntiring.
9.
Eyilish sur‘atigi ta‘sir etuvchi omillarni ayting. 
10.
Detalning chekka yoyilish mezonlarini ayting.

---

167