|
12.4. Маркетингтиң функциялары ҳәм принциплери
Маркетингтиң барлығын, әҳмийетин аңлаўда өның ең характарли тәреплерин түсинип алыў керек: оның тийкарғы субъектлери, маркетинг қатнасларының қатнасыўшылары ким, маркетинг нелер менен ислейди, оның объектлери қандай, ол қандай ўазыйпаларды шешеди ҳәм оның функциялары, принциплери нелерден ибарат?
Маркетингтиң тийкарғы субъектлери - ислеп шығарыўшылар, маркетинг бойынша қәнигелер, брокерлер (дәлдәлшилер ҳәм түрли - түрдеги өнимлердиң ҳәм хызметлердиң тутыныўшылары саналады (17 -сызылма).
17 - сызылма. Маркетинг субъектлери
Маркетинг объектлерине материаллық товар, xызметлер, идеялар, шөлкемлер, территориялар ҳәм шаxслар киреди. Маркетинг объектлерин, әдетте, «товарлар» түсинигине бирлестиреди.
Материаллық товарлар шаxсий тутыныў товарларына, өндириске ҳәм мәмлекеттиң социаллық мақсетлери ушын мөлшерленген товарларға бөлинеди.
Хызметлер (үй - рўзғор, өндирис, финанс, транспорт ҳәм байланыс, социаллық, интеллектуал) - маркетинг хызметиниң ең жақсы раўажланып атырған секторы. Олардың сыпаты өзгериўшең, себеби анық орынлаўшыға байланыслы ҳәм оларды стандартластырыў қыйын.
Идеялар раўажланыў ҳәм прогноз сценарийлары, жойбарлар, теxнологиялар, патентлер, ноу-xаулар, социаллық нормалар, традициялар, мүтәәжликлер ҳәм уларнинг иерарxиясын өз ишине алады. Идеялар маркетинги авторлық бириншиликлерди ҳуқықый тәмийинлеўдиң раўажланыўына тығыз байланыслы.
Шөлкем маркетингтиң объекти сыпатында шөлкемлестириў структурасы ҳәм моделлари, ҳуқықлар, жеңилликлар ҳ.т.б. жағынанда қаралыўы мүмкин. Бизнес орталығында ҳәм улыўма жәмийет көз - қарасынанда шөлкемниң абырайы - иззети ҳаққында айырықша айтыў керек. Шөлкемниң имиджи, әдатте, фирманың, товардың белгиси ямаса фирманың xызмет көрсетиў белгиси менен характерленеди.
Территорияларға маркетинг объектлери сыпатындаа үй - жай, дем алыс орынлары, xожалық қурылыслары, инвестиция объекти сыпатында жер киреди. Бир қанша кең мәнисте территориялар маркетинги ҳаққында айтқанымызда кўчманчилар, туристлер, бизнесменлер категориясының улыўма жағдайын белгилеў, финанслық ҳ.т.б. ресурсларды тартыўды түсиниў мүмкин.
Шаxс ҳаққында айтқанда, дәслеп, мийнет ресурслары ҳәм жумыс орынлары базарын, сондай - ақ, мәденият, исскуство, сиясат, илим - пән, тәлим, медицина, спорт ҳ.т.б. тараўлардағы уллы шаxслар базары нәзерде тутылады.
Маркетинг мақсетлерин узақ мүддетли ҳәм қысқа мүддетли түрлерге бөлиў мүмкин. Олар экономикалық көрсеткишлер ҳәм фирманың уқсас өнимин ислеп шығарыўшылар арасындағы дәреже менен белгиленеди. Маркетингтиң тийкарғы тастыйықланған мақсети болып инсан мүтәәжликлерин қанаатландырыўдан ибарат екенлигин есапқа алған түрде, “Маркетинг системасының ҳақыйқый мақсети не?” деген сораўға улыўмаласқан тәризде төрт муқобил жуўап бар:
1. Максимал жоқары тутыныўшыға ерисиў.
2. Тутыныўшылардың максимал қанаатландырылыўына ерисиў.
3. Максимал кең таңлаў имканиятын тәмийинлеў.
4. Турмыстың сыпатын максимал көтериў.
Турмыстың сыпаты түсиниги қурамалы ҳәм ол төмендеги қураўшы юөлимлерден ибарат: саўлықты сақлаў, тәлимниң аўҳалы, ҳаёт давомийлиги, халықтың бәнтлиги, товарлардың муғдары, ассортименти, арзанлығы, халықтың сатып алыў қәбилети, мәдений ҳәм физикалық орталықтың сыпаты.
Маркетинг мақсетлери фирма мақсетлерине ерисиў қуралы болып саналады. Маркетингти қоллайтуғын фирманың тийкаргы улыўмаласқан мақсет ҳәм ўазыйпасын Филипп Котлер төмендегише берип өтеди:
“Компанияның жумысы = қарыйдар күтетуғын нәтийжелер”
Улыўмаластырыўдың төмен дәрежесинде фирманың анық муғдар ҳәм сыпат мақсетлери ҳаққында айтып өтиўимиз мүмкин. Фирманың сыпат мақсетлери, әдетте, фирманың абырай - итибарын арттырыўға бағдарланған, оның социаллық әҳмийетин күшейтиреди. Олар төмендегилерден ибарат:
1. Танықлығын (машҳурликни) арттырыў ошириш.
2. Жоқары имиджге ерисиў.
3. Бәнтликке, мийнет базарына жақсы тәсир көрсетиўи.
4. Тәлим, спорт, мәдений ҳ.т.б. кешелерди қоллап - қуўатлаў.
Муғдар мақсетлерине төмендегилерди киритиў мүмкин:
5. Пайданың көлеми.
6. Сатылыў көлеми.
7. Базар үлесиниң артыўы.
8. Турақлылықты тәмийинлеў.
9. Қәрежетлерди кемейтиў.
10. Мийнет өнимдарлығы.
Муғдар мақсетлардиң таңланыўы ҳәм тәртипке салыныўын әпиўайластырып, бизнес тараўында төмендеги ҳикмат пайда болады: “Фирманың мақсетин таңлаў - бүгин жоқары пайда алыў ямаса ертенге жоқары базар үлесине ийе болыў арасындағы таңлаўдан ибарат”.
Бул ифода логикалық ҳәм экономикалық мәниске ийе болсада, ол машқаланы ҳәдден тыс аңсатластырып жибереди.
Солй етип, фирманың мақсети - ол күтилетуғын нәтийжеде неге ерисиў керек, ўазыйпалары - қойылған мақсетке ерисиў ушын не ислеў керек. Әмелде маркетинг төмендеги тийкарғы ўазыйпаларды шешиўге мөлшерленген:
1. Бар болған ямаса потенциал талабын анықлаў жолы менен белгили бир өним (товарды, xызметти)ди ислеп шығыўдың зәрүрлигин тийкарлаў.
2. Қарыйдарлар талабына жуўап бериўши өним моделлариниң нусxаларын жаратыў бойынша илимий изертлеў (ИТ) ҳәм тәжирийбе конструкторлық жумыслар (ТКИ)ын шөлкемлестириў.
3. Кәрxананың ислеп шығарыў, сатыў ҳәм финанслық хызметин тәртиплестириў ҳәм жобаластырыў.
4. Товарларды сатыў усылларын беккемлеў.
5. Ислеп шығарыў ҳәм сатыў тараўында баслы мақсетлерге ерисиў ушын оның бир пүтин хызметин, соның менен бир қатарда, транспортировка, ораў, сатыў, реклама, теxникалық ҳәм сервис xызмет көрсетиўдиң оператив басқарылыўын тәртиплестириў ҳәм бағдарлаў.
Маркетинг функциялары оның әмелдеги әҳмийетин характерлейди. Олар товар сиясаты, базардың пайда болыўы, коммуникациялар ҳәм сатыў арқалы берилген болады. Бунда төмендеги сораўлардың шешим биринши нәўбеттеги ўазыйпа саналады:
Не ислеп шығыў керек? Базардың жағдайы ҳәм кәрxананың керекли өнимин ислеп шығыў бойынша потенциал имканиятлары есапқа алынады.
Кимге сатыў керек? Кәрxананың мақсетли базары ҳәм оның талаплары үйрениледи.
Қандай сатыў керек? Маркетинг ҳәрекетлериниң комплекси ислеп шығылады (ассортимент, баҳа (нарx), ораў, сатыў, реклама ҳ.т.б.).
Маркетингтиң улыўма функциясын төрт бағдарға бөлиў мүмкин: аналитик, ислеп шығарыў, сатыў, басқарыў ҳәм қадағалаў.19
Do'stlaringiz bilan baham: |
