9-sinf kimyo fani biletlariga javoblar 1-bilet

2-savolga javob
: Tuzlar metallar bilan ta’sirlashadi: yangi tuz va metal hosil bo‘ladi. Metallarning faollik qatorida 
turgan har bir metall o‘zidan o‘ng tarafda turgan metallni tuzidan siqib chiqaradi. Lekin o‘zidan chap tarafda turgan 
metallarni tuzlaridan siqib chiqara olmaydi. Magniydan chap tarafda turgan metallar (Li, K, Ba, Ca, Na va b.) suv 
bilan reaksiyaga kirishib ketishi tufayli tuzlardan metallarni siqib chiqarish uchun qo‘llanil maydi. 
CuSO
4
+ Fe = FeSO
4
+ Cu; 
Hg(NO
3
)
2
+ Cu = Cu(NO
3
)
2
+ Hg. 
3- savolga javob
: Kaliyning tabiatda tarqalishi, olinishi, xossalari. 
Kaliy o‘simliklar oziqlanishida katta ahamiyatga ega. Kaliy miqdorining kamayishi qishloq xo‘jaligi mahsulotlari 
hosilining pasayib ketishi, sifatining buzilishiga olib keladi. Kaliy xlorid KCl, kaliy nitrat KNO
3
, kaliy sulfat 
K
2
SO
4
, kaliy karbonat (o‘simlik kulida mavjud) K
2
CO
3
kabi birikmalari o‘g‘it sifatida ishlatiladi. Rubidiy 
stimulyator xossasiga ega. Muskul to‘ qi masida 20–70.10–4 %, ilikda 0,1–5.10
–4
%, qonda 2,5 mg/l miq dorda 
bo‘ladi. har kungi ovqat tarkibida 1,5–6 mg bo‘lishi kerak. Zaharliligi kam. Inson organizmida (70 kg) o‘rtacha 
680 mg miqdorda bo‘ladi. Seziy muskul to‘qimasida 0,07–1,6.10
–4
%, ilikda 1,3–5,2.10
–6
%, qonda 0,0038 mg/l 
miqdorda bo‘ladi. Har kungi ovqat tarkibida 0,004—0,03 mgbo‘lishi kerak. Zaharli emas. 
Òabiatda uchrashi. Natriy va kaliy tabiatda keng tarqalgan bo‘lib, faqat birikmalar shaklida ko‘plab tog‘ jinslari va 
minerallar tarkibiga kiradi. Natriy xlorid (osh tuzi) ko‘l, dengiz va okean suvlarida, ayrim joylarda esa toshtuz 
shaklida yer ostida 100 m qalinlikkacha bo‘lgan qatlamlarni tashkil qilgan holda uchraydi.
Glauber tuzi Na
2
SO
4
*10H
2
O va Chili selitrasi NaNO
3
ham natriyning tabiatda ko‘p uchraydigan birikmalaridir. 
Silvinit KCl. NaCl, hind selitrasi KNO
3
, karnallit KCl. MgCl
2
*6H
2
O minerallari tarkibiga kaliy ham kiradi va ular 
tabiatda uchraydi.

---