9-sinf kimyo fani biletlariga javoblar 1-bilet

Qutbsiz kovalent bog‘lanish
. Elektrmanfiyliklari bir xil bo‘lgan atomlar 
o‘zaro ta’sirlashganida kovalent qutbsiz bog‘lanishli molekulalar hosil bo‘ladi. Bunday bog‘lanish H
2
, F
2
, Cl
2
, O
2
,
N
2
kabi oddiy mod -dalarning molekulalarida bo‘ladi
. Qutbli kovalent bog‘lanish
. Elektrmanfiyliklari jihatidan
bir- biridan keskin farq qilmaydigan elementlarning atomlari o‘zaro ta’sirlashganida umumiy ele ktron juft
elektr manfiyligi kattaroq bo‘lgan atom tomon siljiydi. Natijada kovalent qutbli bog‘lanish hosil bo‘ladi.
Qutbli bog‘lanishli molеkulalar qatoriga: H
2
O, NH
3
, HCl, HF, HBr, HJ, H
2
S, H
2
Sе, H
2
SO
4
larni kiritish 
mumkin. Kovalent bog‘lanish hosil bo‘lishining boshqacha – donor-akseptorli mexanizmi ham bo‘lishi mumkin. 
Bu holda kimyoviy bog‘lanish bitta atomning ikki elektronli buluti bilan boshqa atomning erkin orbitali hisobiga 
vujudga keladi. Misol tariqasida ammoniy ioni NH
4
+
ning hosil bo‘lishi. Elektrmanfiyligi jihatidan bir-biridan
keskin farq qiluvchi atomlar o‘zaro ta’sirlashganda ion bog‘lanish hosil bo‘ladi
. Ion bog‘lanish
elektrostatik 
nazariya asosida tushuniladi. Bu nazariyaga muvofiq atomning elektron berishi yoki elektron biriktirib olishi 
natijasida hosil bo‘ladigan qaramaqarshi zaryadli ionlar elektrostatik kuchlar vositasida o‘zaro tortishib, ularning 
tashqi qavatida 8 ta (oktet) yoki 2 (dublet) elektroni bo‘lgan barqaror sistema hosil qiladi. Masalan, tipik metallar 
(litiy Li, natriy Na, kaliy K), tipik metallmaslar, asosan, galogenlar bilan ion bog‘lanish hosil qiladi.
2-savolga javob
: 
Olinishi va ishlatilishi
. Kremniy (IV)-oksidni magniy, aluminiy yoki uglerod bilan qaytarib, kremniy olinadi: 

---

Kremniy ko‘plab qotishmalar olishda ishlatiladi. 4 % kremniy tutgan po‘lat oson magnitlanish xususiyatiga ega 
bo‘lib qoladi. Undan transformatorlar, dvigatellar, generatorlar (elektrotexnik po‘lat) tayyorlanadi. 16 % va undan 
ortiq kremniy tutgan po‘lat (kis lotaga chidamli po‘lat) kimyo sanoatida apparat va uskunalar tayyorlashda 
ishlatiladi. Kristall holidagi toza kremniy radio va elektro texnikada yarimo‘tkazgich sifatida ishlatiladi. Ular 
quyosh nurini elektr energiyasiga aylantiradi. Kremniyli quyosh bata reyalari, kosmik qurilmalarda energiya hosil 
qiluvchi qismlar tayyorlashda ishlatiladi.