9-sinf kimyo fani biletlariga javoblar 1-bilet

2-savol javobi
. Kaliy o‘simliklar oziqlanishida katta ahamiyatga ega. Kaliy miqdorining kamayishi qishloq 
xo‘jaligi mahsulotlari hosilining pasayib ketishi, sifatining buzilishiga olib keladi. Kaliy xlorid KCl, kaliy nitrat 
KNO
3
, kaliy sulfat K
2
SO
4
, kaliy karbonat (o‘simlik kulida mavjud) K
2
CO
3
kabi birikmalari o‘g‘it sifatida 
ishlatiladi. Rubidiy stimulyator xossasiga ega. Muskul to‘ qi masida 20–70.10–4 %, ilikda 0,1–5.10
–4
%, qonda 
2,5 mg/l miq dorda bo‘ladi. har kungi ovqat tarkibida 1,5–6 mg bo‘lishi kerak. Zaharliligi kam. Inson organizmida 
(70 kg) o‘rtacha 680 mg miqdorda bo‘ladi. Seziy muskul to‘qimasida 0,07–1,6.10
–4
%, ilikda 1,3–5,2.10
–6
%, qonda 
0,0038 mg/l miqdorda bo‘ladi. Har kungi ovqat tarkibida 0,004—0,03 mgbo‘lishi kerak. Zaharli emas. 
Òabiatda uchrashi. Natriy va kaliy tabiatda keng tarqalgan bo‘lib, faqat birikmalar shaklida ko‘plab tog‘ jinslari va 
minerallar tarkibiga kiradi. Natriy xlorid (osh tuzi) ko‘l, dengiz va okean suvlarida, ayrim joylarda esa toshtuz 
shaklida yer ostida 100 m qalinlikkacha bo‘lgan qatlamlarni tashkil qilgan holda uchraydi.
Glauber tuzi Na
2
SO
4
*10H
2
O va Chili selitrasi NaNO
3
ham natriyning tabiatda ko‘p uchraydigan birikmalaridir. 
Silvinit KCl. NaCl, hind selitrasi KNO
3
, karnallit KCl. MgCl
2
*6H
2
O minerallari tarkibiga kaliy ham kiradi va ular 
tabiatda uchraydi. 

---

Olinishi.
Sanoatda natriy va kaliy ularning suyuqlantirilgan tuzlarini elektroliz qilib olinadi. Masalan, natriy xlorid 
suyuqlan masi tegishli ionlarga dissotsiatsiyalanadi: NaCl = Na
+
+ Cl
–
. Doimiy tok o‘tkazilganda bu 
suyuqlanmadagi natriy ionlari katodga tortiladi va elektron qabul qilib, erkin holda ajraladi; xlor ionlari anodga 
tortiladi va elektron berib erkin xlor gazi holida ajralib chiqadi.