7-маъруза. Баъзи тизимлар ҳАҚида маълумот

1. Аниқлик шароитида ечим қабул қилиш. Бу масалада бошқарув тизими ва объект модели берилган деб қаралади, ташқи соҳа таъсири эса ҳисобга олинмайди. Шу сабабли, манбалардан фойдаланишнинг танланган стратегияси ва якуний натижа ўртасида бир қийматли алоқа мавжуд бўлади. Аниқлик шароитида ечимлар фойдалилигини баҳолаш учун кўп самара берувчи ечимни қабул қилиш кифоя. Агар бундай ечимлар кўп бўлса, улар тенг кучли ҳисобланади. Аниқлик шароитида ечим қидириш учун математик программалаш усулларидан фойдаланилади.

2. Хавф шароитида ечим қабул қилиш. Бу шароитда ечим қабул қилиш учун, аниқ таҳлил қилиш мумкин бўлмаган ва унинг ҳолатлари тақсимоти эҳтимоллиги маълум бўлган, ташқи муҳит таъсири ҳам ҳисобга олиниши зарур. Бундай шароитларда зарур бўлган стратегиядан фойдаланиш, намоён бўлиш эҳтимоли берилган деб қаралувчи ёки аниқланиши мумкин бўлган, турли натижаларга олиб келиши мумкин. Стратегияни танлаш ва баҳолаш ҳал қилувчи, якуний натижага эришиш эҳтимоллигини ҳисобга олувчи қоида ёрдамида келтирилади.

3. Ноаниқлик шароитида ечим қабул қилиш. Юқоридаги масала каби, якуний натижа ва стратегияни танлаш ўртасида бир хил алоқа мавжуд эмас. Бундан ташқари, якуний натижаларнинг чиқиш эҳтимоллиги ҳам ноаниқ. Ҳар бир “стратегия–якуний натижа” жуфтлигига ютуқ сифатида ташқи баҳолаш мос қўйилади. Критерий (чегараланиш) нинг энг кенг тарқалгани максимал кафолатланган ютуқни олиш ҳисобланади.

3. Ноаниқлик шароитида ечим қабул қилиш. Юқоридаги масала каби, якуний натижа ва стратегияни танлаш ўртасида бир хил алоқа мавжуд эмас. Бундан ташқари, якуний натижаларнинг чиқиш эҳтимоллиги ҳам ноаниқ. Ҳар бир “стратегия–якуний натижа” жуфтлигига ютуқ сифатида ташқи баҳолаш мос қўйилади. Критерий (чегараланиш) нинг энг кенг тарқалгани максимал кафолатланган ютуқни олиш ҳисобланади.

4. Кўпқирралилик шароитида ечим қабул қилиш. Юқорида санаб ўтилган масалаларда кўпқирралилик бир-бирига келтириб бўлмайдиган бир неча мустақил мақсадларнинг мавжудлигида юзага келади. Кўп сонли ечимларнинг мавжудлиги оптимал стратегияни танлаш ва баҳолашни мураккаблаштиради. Мумкин бўлган ечим йўлларидан бири моделлаштириш усулларини қўллашдир.