7-маъруза. Баъзи тизимлар ҳАҚида маълумот

7-МАЪРУЗА. БАЪЗИ ТИЗИМЛАР ҲАҚИДА МАЪЛУМОТ

Режа:

• Бошқарув тизими
• Ечим қабул қилишни қўллаш тизими
• Тизимнинг асосий ташкил этувчилари
• Эксперт тизимлар

1. Бошқарув тизими

Бошқарув жараёни ҳам тирик, ҳам ўлик табиатга хосдир. Ўз ҳаётимизда бошқарув билан ҳар доим тўқнаш келамиз. Масалан, давлат – мос таркиблар орқали бошқарилади, ЭҲМ дастур орқали бошқарилади ва ҳ.к. Бошқарилувчи объект (БОб), бошқарув органи (БОр) ва ижроия органларининг (ИжОр) ўзаро мослиги бошқарув тизимини ташкил қилади. Унда икки тизимостини ажратиш мумкин: бошқарувчи (БОр ва ИжОр) ва бошқарилувчи (1-расм).

Бу тизимнинг бажарилиши жараёнида бошқарув органи (БОр) бошқарув объекти (БОб) жорий ҳолати ва бошқарув объекти қандай ҳолатда бўлиши лозимлиги ҳақида кириш ахбороти олади. Бошқарув объектининг берилган ҳолатдан четга чиқиши ташқи муҳитнинг (ТТ) таъсири остида юзага келади. Бошқарув органида (Аб) ва (Ак) ахборотларни таққослаш натижалари бошқарув ахборотининг (Аб) юзага келиши ҳисобланади. (Аб) ахборот асосида ижроия органи, бошқарув объектида четланишларни бартараф этувчи, бошқарув таъсирини (БТ) ишлаб чиқади.

Бу тизимнинг бажарилиши жараёнида бошқарув органи (БОр) бошқарув объекти (БОб) жорий ҳолати ва бошқарув объекти қандай ҳолатда бўлиши лозимлиги ҳақида кириш ахбороти олади. Бошқарув объектининг берилган ҳолатдан четга чиқиши ташқи муҳитнинг (ТТ) таъсири остида юзага келади. Бошқарув органида (Аб) ва (Ак) ахборотларни таққослаш натижалари бошқарув ахборотининг (Аб) юзага келиши ҳисобланади. (Аб) ахборот асосида ижроия органи, бошқарув объектида четланишларни бартараф этувчи, бошқарув таъсирини (БТ) ишлаб чиқади.

1-расм. Бошқарув тизими таркибий схемаси

Бошқарув тизимида энг мураккаб бўғин бошқарув органи ҳисобланади. Бу ерда мураккаблик даражаси бажарилаётган амаллар сони билан аниқланади, яъни бошқарув органи кўплаб турли-туман амалларни ишлаб чиқа олиши лозим. Бошқарув органи унга келган ҳар қандай ахборотга ишлов бериб ва бошқарув ахборотини ишлаб чиқиб, бошқарув объектининг ҳар қандай ҳолатига мос равишда таъсир кўрсатиши лозим.