7-маъруза. Баъзи тизимлар ҳАҚида маълумот

Ечим қабул қилишни қўллаш ахборот технологияси бошқарувнинг ихтиёрий даражасида қўлланилиши мумкин. Бундан ташқари, бошқарувнинг турли даражаларига тадбиқ қилинаётган ечимлар кўпинча мослаштирилиши зарур. Шу сабабли технология ва тизимнинг вазифаси ечим қабул қилувчи шахсни бошқарувнинг ҳам бир, ҳам турли даражаларига мослаштириш ҳисобланади.

Бирламчи маълумотлар асосида ечимларни ишлаб чиқиш жараёнини икки босқичга бўлиш мумкин: мумкин бўлган ечимларни турли моделлардан фойдаланган ҳолда математик йўл билан шакллантириш ва субъектив омиллар асосида оптимал ечимни танлаш.

Ечимлар қабул қилувчиларнинг ахборот талаблари кўпгина холларда, бирламчи маълумотларга ишлов бериш натижасида олиниши мумкин бўлган, техник-иқтисодий кўрсаткичларга қаратилган. Натижавий ва бирламчи маълумотларнинг функционал боғлиқликларини таҳлил қилиб, ахборот схемасини қуриш мумкин. Одатда бирламчи маълумотлар турлича бўлиб, уларнинг келиш интенсивлиги жуда юқори, қизиқтирилаётган оралиқда умумий ҳажми катта. Иккинчи томондан, талаб қилинаётган даврда кўрсаткичлари таркиби нисбатан кичик.

Ечимлар қабул қилувчиларнинг ахборот талаблари кўпгина холларда, бирламчи маълумотларга ишлов бериш натижасида олиниши мумкин бўлган, техник-иқтисодий кўрсаткичларга қаратилган. Натижавий ва бирламчи маълумотларнинг функционал боғлиқликларини таҳлил қилиб, ахборот схемасини қуриш мумкин. Одатда бирламчи маълумотлар турлича бўлиб, уларнинг келиш интенсивлиги жуда юқори, қизиқтирилаётган оралиқда умумий ҳажми катта. Иккинчи томондан, талаб қилинаётган даврда кўрсаткичлари таркиби нисбатан кичик.

Бошқарилаётган жараён ҳолатининг ахборотлаштирилганлик даражасига, объект модели ва бошқарув тизими аниқлиги, ташқи муҳит билан ўзаро алоқасига қараб, ечим қабул қилиш жараёни турли шароитларда кечади: аниқлик шароитида, хавф шароитида, ноаниқлик шароитида ва кўпқирралилик шароитида ечим қабул қилиш.

1. Аниқлик шароитида ечим қабул қилиш. Бу масалада бошқарув тизими ва объект модели берилган деб қаралади, ташқи соҳа таъсири эса ҳисобга олинмайди. Шу сабабли, манбалардан фойдаланишнинг танланган стратегияси ва якуний натижа ўртасида бир қийматли алоқа мавжуд бўлади. Аниқлик шароитида ечимлар фойдалилигини баҳолаш учун кўп самара берувчи ечимни қабул қилиш кифоя. Агар бундай ечимлар кўп бўлса, улар тенг кучли ҳисобланади. Аниқлик шароитида ечим қидириш учун математик программалаш усулларидан фойдаланилади.