6-mavzu. Standartlashtirish va teхnik jihatdan tartibga solish

chaksa
(6 kg), 
pud
(16 kg), 
botmon
(160 kg) kabi massa birliklari; 
enlik
(panja eni, 2 sm atrofida) 
so‘yam
(bosh barmoq va ko‘rsatkich barmoq o‘lchovi – 18 sm atrofida), 
qarich
(bosh barmoq bilan 
chinchaloq barmoq o‘lchovi – 23 sm), 
qadam
(ikki oyoqni yurishdagi o‘rtacha oralig‘i – 0,75 m 
atrofida), 
quloch 
(ikki qo‘lning elka sathida cho‘zilishdagi uzunlik – 1,5 m atrofida), 
bir tosh
(taxminan 0,75 km), 
bir chaqirim
(taxminan 3 tosh) kabi uzunlik birliklari; 
tanob
(100 m
2
atrofida) sirt birliklari standart birliklar sifatida keng qo‘llanilib kelingan. Kirpich so‘zining – 
qirbich, kolbasaning – qo‘lbos, utyug (dazmol)ning – o‘t yuk kabi protiplarining turkiy tilda 
mavjudligi, algebraning al-jabr, meditsinaning – madadi sino kabi tushunchalar bilan uyg‘unligi 
ham Markaziy Osiyo mamlakatlarida Standartlashtirish ob’ekti va jarayonlari tarixining etarlicha 
chuqur va mazmunliligidan dalolat beradi. Markaziy Osiyo, xususan, O‘zbekistonda 
standartlashtirishning rasmiy bosqichi 
1923 yil Toshkent shahrida “O‘lchov va tarozilar 
mahkamasi Turkiston markazi” 
tashkil etilishdan boshlandi. Bu markazning Qo‘qon, 
Samarkand, Ashxobod, Olma-Ota shaharlarida tarkibiy shahobchalari tuzildi.
1926 yilda O‘zbekiston ishchi-dehqon inspektsiyasi xalq komissariati huzurida 
standartlashtirish mahkamasi tashkil etildi. U davrlarda standart uch xil turda tasdiqlanar edi: 
sinaladigan, tavsiya etiladigan, majburiy qo‘llanadigan. 

---

O‘zbekistonda standartlashtirish ishlari Markazqo‘m tasdiqlagan, sohalar tahliliga ko‘ra 
tuzilgan yillik rejalar asosida olib borilar edi. 
1932 yil mart oyida “O‘zbekiston mintaqalarini 2 xil vaqt kamariga o‘tkazish to‘g‘risida” 
Sovnarkom qarori qabul qilindi: 4-vaqt kamari (Moskva vaqtiga + 2 soat) va 5-vaqt kamari 
(Moskva vaqtiga +3 soat). 
O‘zbekistonda standartlashtirishning zamonaviy bosqichi