6 Маъруза Yarimo‘tkazgichlar va dielektriklarda kinetik xodisalar. Galvanomagnetik, termoelektrik va termomagnetik samaralar. Xoll samarasi

Холл эффектида магнит майдонига жойлаштирилган токли ўтказгичда электр юритувчи кучлар ва бунинг оқибатида қўшимча электр майдони пайдо бўлади. Бу эффектнинг маъносини энг оддий ва муҳим бўлган ҳол учун 1–расм тушунтиради. Ён томонларида контакти бўлган, тўғри бурчакли параллелопипед шаклидаги бир жинсли ва изотроп ўтказгични қараймиз. Тўғри бурчакли координаталар ўқларини параллелопипедниг қирралари бўйлаб йўналтирамиз ва j ток X ўқига параллел, B магнит индукцияси Z ўқи бўйлаб йўналган деб оламиз. Магнит майдони бўлмаганида ўтказгич ичидаги E майдон кучланганлиги йўналиши j ток йўналиши билан мос тушади ва j га перпендикуляр бўлган текисликларда жойлашган а ва b контаклар ўртасидаги потенциаллар фарқи нолга тенг бўлади. Кўндаланг магнит майдонини улаганимизда ўзаро уланмаган а ва b контактлар орасида ишорасини ток ва магнит майдон йўналиши ўзгаришига қараб ўзгартирадиган потенциаллар фарқи юзага келади.

Холл эффектини ўлчаш учун намуна

Ковакли (а) ва электронли (б) ўтказувчанликга эга бўлган яримўтказгич намуналарида ток ташувчиларнинг магнит майдони таъсирида оғиши.

1–расм. Холл эффекти моҳиятини тушунтирувчи чизма.

Бу потенциаллар фарқининг пайдо бўлиши магнит майдони бўлганда ўтказгичда қўшимча Ey электр майдони пайдо бўлишини кўрсатади. Бунда натижавий электр майдони Eн нинг йўналиши j ток йўналиши билан мос тушмасдан j га нисбатан қандайдир  бурчакка оғган бўлади. Магнит майдони бўлмагандаги эквипотенциал сиртлар Ex га перпендикуляр бўлган бўлса (эквипотенциал сиртлардан бири а ва b нуқталар орқали ўтган), энди эса улар Eн га перпендикуляр бўлиб қолади, яъни улар (эквипотенциал сиртлар) ҳам қандайдир  бурчакка оғган бўлади (1–расмдаги а1b1 нуқталар).