6 Маъруза Yarimo‘tkazgichlar va dielektriklarda kinetik xodisalar. Galvanomagnetik, termoelektrik va termomagnetik samaralar. Xoll samarasi

Томсон эффекти.

Агар бир жинсли ўтказгичда x ўқи бўйлаб температура градиенти мавжуд бўлса шу йўналиш бўйлаб зичлиги j бўлган ток оқади ва шу туфайли унинг ҳар бир бирлик ҳажмида бирлик вақт ичида катталиги j2/ – бўлган Жоул иссиқлигидан ташқари катталиги қуйидаги ифода билан аниқланувчи қўшимча иссиқлик ажралади:

(14)

бу ерда Т – Томсон коэффициенти бўлиб у модда тури ва унинг ҳолатига боғлиқ бўлади. Жоул иссиқлигидан фарқли равишда Томсон иссиқлиги j нинг биринчи даражасига боғлиқ бўлади ва шунинг учун ток йўналиши ўзгарганида Томсон иссиқлиги ҳам ўз ишорасини ўзгартиради. Бунда иссиқлик ютилиши ўрнига иссиқлик ажралади.

Ўтказгичда температура градиенти мавжуд бўлганда модданинг иссиқлик ўтказувчанлиги билан боғлиқ бўлган иссиқлик оқими мавжуд бўлади. Бунда х йўналиши бўйлаб сиртнинг бирлик юзасидан бирлик вақт ичида ўтаётган иссиқлик миқдори қуйидагига тенг:

(15)

бу ерда ϰ – иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти. Агар бу оқим фазода ϰ ёки dT/dx ларнинг ўзгаришлари оқибатида ўзгарса, у ҳолда ўтказгич ҳажмида катталиги қуйидаги ифода билан аниқланувчи иссиқлик ажралади:

бу ерда ϰ – иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти. Агар бу оқим фазода ϰ ёки dT/dx ларнинг ўзгаришлари оқибатида ўзгарса, у ҳолда ўтказгич ҳажмида катталиги қуйидаги ифода билан аниқланувчи иссиқлик ажралади:

(16)

Умумий ҳолда j ва T ларнинг йўналишлари мос келмаса бирлик ҳажмда бирлик вақт ичида генерацияланаётган тўла иссиқлик миқдори қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:

(17)

 

Пельтье эффекти.

 

Иккита турли ўтказгичлар контакти орқали электр токи ўтганда ундан иссиқлик ажралишига Пельтье эффекти дейилади. Бу эффектда иссиқлик ажралиши қайтар жараён бўлиб ҳисобланади. Контакт бирлик юзасидан бирлик вақт ичида ажралиб чиққан иссиқлик миқдори қуйидагига тенг: