5-mavzu. Kelib chiqishi mikrobli xavflar Mavzu rejasi

4. Aflatoksikozlar

Mikotoksinlar deb nomlanadigan mog‘or zamburug‘larni toksik moddalari bilan zaxarlanish mikotoksikozlar deb nomlanadi.

Toksin xosil qiluvchi mog‘or zamburug‘larni juda ko‘p turlari mavjud bo‘lib ular deyarli doimiy ravishda qishloq xo‘jalik ekinlarini vegetatsiya davrida zararlaydi va agromahsulotlarda ularni saqlash paytida rivojlanadi. Ozuqa bilan xayvon organizmiga kelib tushgan ko‘pgina mikotoksinlar muskul to‘qimalarida to‘planadi va xayvon maxsulotlarini zararlaydi. Buni ustiga mikotoksinlar, odatda, mahsulotda unga texnologik ishlov berish va konservalashdan keyin ham saqlanadi (5.1- rasm).
Xozirgi paytda 250 dan ortiq mikroskopik zamburug‘lar mavjud bo‘lib ular nafaqat yuqori toksikligi, shuningdek mutagen, teratogen va kantserogen xususiyatlarga ega bo‘lgan 500 ga yaqin toksik metabolitlarni produtsiyalaydi. Miktoksinlar o‘rtasida ko‘pgina boshqa mikotoksinlarni odam uchun potentsial xavfli ekanligini ta’kidlagan holda o‘zini toksik xususiyatlari va keng tarqalganligi bilan aflatoksinlar, oxratoksinlar, trixotetsen mikotoksinlar, zearalenon va patulin farqlanadi.
Aflatoksikozlar aflatoksin keltirib chiqaradigan zaxarlanishlar xisoblanadi. “Aflotoksinlar” atamasi Aspergillus flavus va A.parasiticus mikroskopik zamburug‘lari tomonidan produtsiyalanadigan yaqin birikmalarga tegishli. Bu mikrozamburug‘larni asosiy metabolitlari V₁, V₂, G₁, G₂ aflatoksinlar xisoblanadi. Bundan tashqari asosiy guruxni xosilalari yoki metabolitlari xisoblangan 10 dan ortiq birikmalar, jumladan M₁ aflatoksini va b. Xam ma’lum. Aflotoksinlar xujayrani barcha komponentlariga ta’sir qilib kasalliklarni yuzaga keltiradi. Kimyoviy strukturasi bo‘yicha aflotoksinlar furokumarinlar xisoblanadi.
Aflatoksikozlarlarni profilaktikasi oziq-ovqat maxsulotlarida mog‘or zamburug‘larni rivojlanishi va toksin xosil qilinishi oldini olish xisoblanadi.
V₁ aflatoksinining oziq-ovqat donli maxsulotlarida yo‘l qo‘yiladigan chegaraviy miqdori 0,05 mg/kg ni, sut va sut maxsulotlarida M₁ aflatoksinini yo‘l qo‘yiladigan chegaraviy miqdori 0,0005 mg/kg ni tashkil etishi lozim. Bolalar va profilaktik ovqatlash maxsulotlarida esa aflatoksinlarni mavjud bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi.