5-mavzu. Jamiyat va inson falsafasi Reja: Falsafiy antropologiya tushunchasi. Insonning erkinligi va javobgarligi

Inson va bioetika muammolari. Bioetika – bu yangi fanlararo ilmiy yo‘nalish bo‘lib, XX asr oxirida jadal rivojlana boshladi. U bir nechta fanlar – tibbiyot, genetika, filosorfiya, etika va huquqning tutashishi natijasida shakllandi. Hozirgi bioetikaning dolzarb muammolari qatoriga quyidagilar: abortlar, evtanaziya, hayotni cho‘zish, klonlashtirish, organlarni ko‘chirish, surragat onachilik, gen muhandisligi, jinsni almashtirish va boshqalar kiradi. Bu muammolar, ularni yechishga yo‘naltirilgan yangi texnologiyalar nafaqat tibbiy va biologik, balki axloqiy, falsafiy va huquqiy masalalarni keltirib chiqarmoqda. shulardan ba’zilarini ko‘rib chiqamiz.
Diniy ta’limot homiladorlikni sun’iy to`xtatish – abortni hamma vaqtda qoralaydi. Ammo fan va tibbiy texnologiyalar rivojlanishi bilan, abort eng kundalik, ommaviy jarrohlikka aylandi. Butun dunyoda unday jarrohlikning soni yiliga o‘n millionga etdi. Faqat Rossiyada yiliga ikki yarim million abort qilinadi. Ko‘p mutaxassislar bu odam mavjudotning ommaviy o‘ldirilishi deb baholaydilar. Axir, xotin tomonidan ko‘tarib yurilgan homila, bir nechta haftadan keyin urug‘lanishdan boshlab, biologik tugallangan organizmga aylanadi, tashqaridagi ovozni sezadi.
Abortlar yetarli emas va uni man qilish ham mumkin emas. Bu yerda nafaqat huquqiy, boshqa choralar ham talab qilinadi. Xususan, yoshlarni axloqiy va jinsiy tarbiyalash natijasida, ular homilador bo‘lishdan saqlaydigan vosita va mexanizmlarni bilishi, jinsiy aloqalarning axloqiy javobgarchiligini, aborning o‘ldirish ekanligini aniq tushunishi kerak. Davlat o‘z navbatida xotinlarni bola tug‘ilishi va tarbiyalanishining munosib tibbiy, iqtisodiy va ijtimoiy shart- sharoitlari bilan ta’minlashi kerak.
Evtanaziya: muammo va yechimlar. shunga o‘xshash evtanaziya (kasalni o‘limini tezlashtirish) muammolarini echishda kompleks yondoshuvini qo‘llash kerak. Uning mohiyati shundaki, davosi yo‘q kasal odam ixtiyoriy o‘lish huquqiga egami? Agar shunday bo‘lsa kim va qanday sharoitda hayotdan ketishiga yordam berishi kerak? Hozirgacha bu muammo ilmiy dunyoda va jamoatchilik orasida keng munozara qilinmoqda. Shu bilan birga ma’lumki, shifokor sog‘ayib ketishiga umid yo‘q odamni azobdan qutqazish, qachon u insonparvar bo‘lsa shu yagona vaqtda kasalga hayotdan ketish huquqini amalga oshirishga yordam berishi mumkin. Shunda ham bunday qarorni – bemor (agar u ongida bo‘lsa) , uning qarindoshlari bilan, shifokorlar konsiliumi, huquqshunoslar yoki ijtimoiy himoya xizmati vakillari bilan jamoaviy qabul qilinishi kerak. Bunday jamoaviy qaror, shifokorlar yoki qarindoshlari tomonidan yo‘l qo‘yilgan xatolar va o‘zboshimchaliklar ehtimolini kamaytiradi.