3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

Давлат функциялари тушунчаси ва турлари....

Ҳар қандай давлатнинг моҳияти энг аввало, унинг фаолиятида, функцияларида намоён бўлади. Давлатнинг фаолият соҳалари хилма-хил бўлганлигини ҳисобга олиб, унинг фаолияти бош йўналишларини алоҳида ажратиш зарурати келиб чиққан. Ана шу бош йўналишларда давлат моҳияти мужассам бўлади, амалга оширилади ва ривож топади ҳамда улар давлатнинг мавжуд бўлиш тарзини ифода этади. Давлатнинг функциялари, унинг вазифалари ва моҳияти билан узвий боғлиқ бўлиб, давлатнинг моҳияти ўзгариб борган сари функциялари ҳам шунга мос равишда ўзгариб боради.

“Давлат функциялари” атамаси давлатнинг ижтимоий вазифалари намоён бўладиган фаолиятининг асосий, энг муҳим йўналишларини белгилаш учун қўлланилади. Бундай фаолият йўналишларининг энг асосий мақсади жамиятнинг барқарор тур- муш тарзини таъминлашдан иборатдир. Давлат функцияларида давлатнинг моҳияти, ижтимоий ривожланиши ва, энг аввало, мамлакат аҳолисининг турли-туман манфаатларини қондириш билан боғлиқ асосий масалаларни ҳал этишдаги аниқ роли ўз ифодасини топади.
Давлат функциялари - бу давлатнинг мақсад ва вазифаларини амалга оширишга қаратилган давлат фаолиятининг асосий (бош) йўналишларидир. Давлат ўз олдига қўйган мақсадга эришиши учун маълум бир вазифаларни ҳал қилиши лозим, бу эса ўз навбатида, ушбу вазифаларни бажаришга қаратилган тегишли функцияларни амалга оширишни тақозо этади.
Давлат функциялари тараққиётнинг у ёки бу босқичида жамият олдида турган асосий вазифаларга қараб белгиланади ва бу вазифаларни рўёбга чиқаришнинг воситаси сифатида намоён бўлади. Давлат вазифаларининг мазмуни эса турли хил ички ва ташқи омиллардан келиб чиққан ҳолда белгиланади. Масалан, мамлакат иқтисодий ҳаётидаги танглик ҳодисалари давлатнинг, унинг барча органларининг куч-ғайратини иқтисодий вазифа- ларни ҳал қилишга жалб этишни талаб қилади. Жиноятчилик- нинг ўсиши эса, давлатни жиноятчиликка қарши курашни кучай- тириш, жиноятчиликни келтириб чиқараётган сабаблар ва шарт- шароитларни аниқлаш ҳамда уларга барҳам бериш юзасидан ўз вақтида жиддий амалий чора-тадбирлар кўришга мажбур этади. Ташқаридан бўладиган тажовуз давлат механизмини мамлакат аҳолисини тажовузни бартараф этишга тайёрлаш учун сафарбар қилади.
Фалсафада функция деганда бирон-бир объект хусусиятларини маълум муносабатлар тизимидаги ташқи ифодаси тушунилади. Функция – ваколат доирасидан келиб чиқувчи фаолиятдир. Чунки, ―функция‖ лотин тилидан олинган бўлиб, ―фаолият‖ деган маънони англатади.