3- mavzu: Oqsil molekulalariga aminokislotalarning o’zaro bog’lanish usullari. Peptitlar va ularning roli. Oqsillarning sinflari Reja

Albuminlar va globulinlar 
hamma hayvon va o`simlik to`qimalarida 
uchraydi. Ular organizmning qon plazmasida, hujayrada va biologk suyuqliklarda 
oqsillarning asosiy qismini tashkil etadi. Albuminlar va globulinlar neytral tuzlar – 
ammoniy yoki natriy sulfatning har xil miqdorida tuzlanuvchi oqsillar guruhi. Oqsilli 
eritma 50% to`yingan tuzli eritmada – globulinlar; to`la – 100% to`yintirilganda esa 
albuminlar cho`kmaga tushadi. 
Albuminlar – 
molekula og`irligi uncha katta bo`lmagan (15 – 70 ming) 
oqsillar. Ularning tarkibida glutamin kislotaning miqdori ko’p bo`lganligi uchun 
ortiqcha manfiy zaryadga ega bo`lib, kislotalik xossasini namoyon qiladi (izoelektrik 
nuqtasi 4,7). Bu oqsillar kuchli gidratlangan oqsillar bo`lganligi sababli, suvni ko’p 
miqdorda tortib oluvchi moddalar bo`lgandagina cho`kmaga tushadi. Yuqori 
darajada adsorbtsiya qilish albuminlar uchun xos xususiyat hisoblanadi. Ular qutbli 
va qutbsiz molekulalarni adsorbtsiyalaydi. Qon plazmasining albuminlari turli 
moddalarni s’etsifik bo`lmagan adsorbtsiyalashi tufayli fiziologik muhim – tashish 
vazifasini bajaradi. 
Albuminlarning asosiy vakillari: sut albumini, tuxum albumini, zardob 
albumini, leykozin (bug`doy donidan olingan albumin)dir. 
Globulinlarning molekula og`irligi albuminlarga qaraganda kattaroq bo`ladi 
(100000 dan yuqori). Albuminlardan farqli ravishda toza suvda erimaydi; kuchsiz 
(suyultirilgan) tuzli eritmalarda eriydi. Globulinlar kuchsiz kislotali yoki neytral 
oqsillar (izoelektrik nuqtasi RNK 6-7,3 oralig`ida) bo`ladi. Bu oqsillar kuchli 
gidratlangan oqsillar, shu sababli ular ammoniy sulfatning kam kontsentratsiyali 
eritmalarida cho`kadi. 
Asosiy vakillari: miozinogen muskullardan, edestin kano’ urug`idan, legulin 
no`xatdan olingan oqsillar, tuxum sarig`i globulini, qon zardobi globulini va 
boshqalar.
protenoidlar – 
tayanch to`qimalari – suyak, tog`ay, pay, bog`lam, muguz, tiroq 
va sochlarning oqsili. Ularning hammasi fibrillyar oqsillarga (fibroin, kollagen, 
keratin, elastin) mansub. Bunday oqsillar faqat maxsus erituvchilarda eriydi. Tolali 
tuzilishdagi bu oqsillar amorf bo`lib, qisqarish va bo`shashish qobiliyatiga ega. 

---