3- mavzu: Oqsil molekulalariga aminokislotalarning o’zaro bog’lanish usullari. Peptitlar va ularning roli. Oqsillarning sinflari Reja

Protaminlar 
– gistonlarning o`ziga xos biologik o`rinbosarlari hisoblanadi, 
lekin ular gistonlardan aminokislotalar tarkibi va strukturasi bilan farq qiladi. Ular 
eng sodda tuzilgan oqsillar bo`lib, molekula og`irligi ham eng past 4000-12000 gacha 
bo`ladi. Ammo ularning tarkibida arginin va lizinning miqdori ko’p – 80% gacha va 
undan ham ortiq bo`lganligi sababli kuchli ishqor xossasiga ega. Gistonlar singari 
protaminlar ham – polikation oqsillar bo`lib, ular s’ermaning xromatinida DNK bilan 
bog`lanadi. protaminlar ko`proq baliqlarning urug`idagi nukleoprotamin tarkibida 
bo`ladi. Bunday protaminlar olingan manbasiga ko`ra quyidagicha nomlangan: 
salmin – lososning, truttin – forelning, skumbrin – skumbriyaning, klu’ein – seldning 
urug`idan olingan. 
Protaminlar ham gistonlar kabi s’ermatozoidlarning DNK sida struktura vazifasini 
bajaradi. 
Prolaminlar 
– o`simlik oqsillari guruhi bo`lib, donli o`simliklarning urug`ida
mavjud bo`ladi. prolaminlar uchun suvda, tuzli eritmalarda, mutlaq spirtda, kislotalar 
va ishqorlarda erimaslik asosiy xususiyat hisoblanadi. Ular 70°li etanol bilan 
ekstraktsiya qilinadi. Bunday muhitda erish xossasi ularning tarkibida qutbsiz 
aminokislotalar va prolin bo`lishiga bog`liq. prolaminlarning nomi ham ajratib 
olingan manbalarga asoslangan. Gliadin – bug`doy va javdardan, gordein – ar’adan, 
avenin – sulidan, zein – makkajo`xori donidan olingan.
Glutelinlar 
ham o`simlik oqsillari bo`lib, neytral erituvchilarda – suv, tuzli 
eritmalar va etanolda erimaydi, ammo kuchsiz eritmalar – suyultirilgan kislota va 
ishqorlarda eriydi. Ularning bunday erituvchilarda erishi tarkibida prolaminlarga 
nisbatan argininning miqdori ko`proq prolinning miqdori kamroq bo`lishiga bog`liq. 
Glutelinlar donlar – bug`doy, ar’a tarkibida uchraydi. Guruchdan olingan orizenin, 
bug`doydan olingan glutenin shu guruh oqsillariga kiradi. 

---