2022 O‘zbekiston madaniyati va san’ati tarixi

Me’morlik keramikasi. Amir Te­mur davlati barpo etilishi davrida Mar­kaziy Osiyoda me’morlik keramikasi uzi-ga xos rivojlangan ai’anaga ega edi.
Yodgorliklardagi me’morlik keramika­si asosan sirkor pishik nishtdan, nakshli parchiidan, relefli sirli koshindap, uymakor terrakotali va onda-sonda uchraydi.
Amir Temur davri me’moriy yodgorliklari
Kuksaroy. Amir Temur bunyod ettir-gan ikkinchi ulkan imorat Kuksaroy nomi bilan mashxur. Shaxarning kun botar to-monidagi kal’a — Arki Oliy kiyofasi ancha uzgardi. Amir Temur bu yerda atro­fi mustaxkam uralgan kal’a bunyod ettir-di, maxobatli darvozaxonalar kurdirdi, kal’a ichiga maxsus obmuri orkali suv keltirdi.
100


buyuk me’moriy obida Soxibkiron tasdpk-.tagan loyixa asosida boshlanib, juda tez sur’atlar (1399-1404) bilal kurplgan. Bu ishloot usha davrning eng katta va eng mu.xtasham Jome masjidi bulishi kerak edp. Xuddi shunday knlnb kurildi. Mas-jidshshg saklanpb kolgan koldikl
Amir Temur va Temuriylar makbarasi. Samarkandning Toshkurgonida joylashgan. el orasida Guri Mir nomn bilan ma’lum va mashxur bu biio katta me’moriy majmuaning markazi xisobla-nadi (XIV asr oxiri — XV asr boshla-ri). Tantalavor peshtokli dargoxdai chor-si x,ovliga utiladi. Turrida ulugvor gum-bazli makbara, kunchikarda — Muxammad Sulton madrasasiiing koldiklari, kun-botarda esa xonakrx bulgan.
Makbara ziyoratxona asosi — chorsi-chortok, ustiga baland piltavor gumbaz 6or-langan. U rta/da Amir Temur, uning uril-lari Shoxrux, Mironshox, nabiralarl Muxammad Sulton, Ulurbek va boshkalar-ning kabr toshlari. Xar bir kdbrtosh uymakor bitiklar bilan bezatilgan.
1948 yilda A.A.Semyonov Amir Temur-ning kdbridagi yozuvlarni birinchi marta tula-tukis ukib, ilmiy tarjima kilgan-da nefrit taxtachaga tuk; kuk nefrit tosh-ning keltirilishi xakidagi ma’lumotlar yozilganligi ma’lum buldi. Semyonovning bu ishi Amir Temur nomi bilan bor lik tosh szuvlar yodgorliklarini urganishga kushilgan katta xissa buladi.
Soxibkironning bosh tomonida uning pirlaridan Mir Sayyid Baraka osoyish topganlar. Makbara tagxonasida usha zoti shariflarning kabrlari joylashgan. Bu yer da xam kabr toshlari bor.
Ziyoratxona nixoyatda serbezak. Devor-lar buylab turli xil nakshli bezaklar mavjud. Gumbaz osti bezaklarida burtma padshlar — kundal keng kullangan. Zar-xal par doz va zamindagi zangori nakshlar, mukarnaslar, girixlar ziyoratxona ichiga aloxida maxobat bagishlaydi.
Amir Temur xukmronligi davrining dastlabki yillarida bezatilgan yedgorlik-larda me’morlik keramikasi jadal ri-vojlanganligini kuzatish mumkin, bu ja-rayon yodgorlikdan yedgorlikka uzgartiril-gan xolda uta bordi. Uni amalga oshirish texnikasi kunrok ta’sirchan vositalarni tan lat yuli bilan murakkablashdi va mu­kam mallashd i, sirli koshin taxtachadagi paktdor mozaika, gishtli mozaika, sirli uymakor terrakota joriy kilinib. ular XVI aergacha keng tarkalib bordi.