2019-yil tabiiy fanlar fakulteti

Semyonov mo`ylovdor qo`ng`izi
(
Cleroslytus Semenvi
) O`zbekiston va 
Tojikistonning (Zarafshon ,Xisor Qaratsgin, Darvoz) tog`li joylarida uchraydi. 
Uning lichinkalari ko`pincha diametri 7 sm gacha bo`lgan yong`oq olma, olcha gilos 
qayin kabi darxtlarni shoxlarida hayot kechiradi. Ular zararlantirgan shoxlar 
keyinchalik sinib tushadi.Qo`ngizlarni aprel ,may,iyun oylarida faol holda uchib 

---

52
yuradi. Ularning rivojlanish generatsiyasi 2-3 yil ba`zan 4 yilgacha cho`zilishi 
mumkin. Semyonov moylovdor qo`ng`izi asosan yong`oqlarni zararlantirishi 
aniqlangan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.4.1-rasm. Semyonov mo’ylovdor qo’ng’izi. 
Kungaboqar mo`ylovdor qo`ng`izi
(
Agathanthia dahli
)
Markaziy Osiyoning tekislik va tog`lik joylarida tarqalgan. Uning lichinkalari 
asosan kungaboqar va kanoplarning poyalarini zararlaydi ba`zi paytlarda 
lichinkalari ayrim murakkab gulli o`simliklarda ham ko`payishi mumkin. Uning 
qo`ng`izlar 
kungaboqar 
o`simligining 
barglarini 
kemirib 
hayot 
kechiradi.Qo`ng`izlarning uchib yurishi va tuxum qo`yishi may oyidan iyulgacha 
davom etadi.Ular yiliga bir generatsiya avlodlarini berib ko`payadi. Ba`zi paytlarda 
ularning keltiradigan zarari 90 % ga yetadi. O`simliklardagi urug`lar massasining 
hamda yog` miqdorining kamayishi poyalarning egilib qolishi va sinib tushushi 
hollari ham ularning faoliyati bilan bog`liq. 
Tut uzunmo`ylov qo`ng`izi 
(
Trichoferus campestis
 Fald.)
3.4.2-rasm
.
 
Bu qo`ng`iz tut daraxtining jiddiy 
zararkunandasidir. 
Ba`zi 
tumanlarda, 
masalan: Buxoro viloyatining Shofirkon va 
Sverdlov tumanlarida tut daraxtlari hatto yalpisiga nobud bo`lgan. 

---

53
Tut uzunmoylov qo`ng`izining lichinkalari tut daraxtidan tashqari olma daraxtiga 
ham zarar yetkazgani ma`lum. 
Zararkunanda O`rta Osiyo Qozog`iston va Sharqiy Osiyoda tarqalgan,bu 
qo`ng`izning tarqalgan areali bir-biridan ajralgan bir necha manbani o`z ichiga 
oladi.Voyaga yetgan qo`ng`izlarni uzunligi 11 mm dan 20 mm gacha boradi,shu 
bilan birga urg`ochilari erkaklariga qaraganda ancha yirikroq bo`ladi.Boshining 
o`rtasida 
uzunasiga 
ketgan 
egatlar 
bor.Erkaklarining 
mo`ylovlari 
qanot 
ustliklarining uchiga salgina yetmaydi. 
Qo`ng`izlarning rangi qo`ng`ir va to`q qo`ng`ir, oyoqlari va mo`ylovlari 
qizg`ish-qo`ng`ir, tanasining rangidan ochroq bo`ladi. Tanasining ustki tomoni bir 
xil uzunlikka va bir xil alinlikka ega bo`lmagan kulrang och sariq yoki sarg`ish 
siyrak tuklar bilan qoplangan. Uzun tuklar qoramtiroq bo`lib, ancha tekis 
joylashgan, kaltaroq tuklar ochroq bo`lib, kichkina ko`ndalang dog`chalar shaklida 
to`planib turadi. Tuklar tana tuzilishini yashirib qo`ymaydi. Tanasining pastki 
tomono tilla rang qo`ng`ir yoki sarg`ish tusli siyrak tuklar bilan qoplangan. Erkak 
qo`ng`iz mo`ylovining dastlabki 5-6 bo`g`imidagi va urg`ochi qo`ng`izining 3-4
bo`g`imidagi tuklar qolgan bo`g`imlardagi tuklarga qaraganda qalinroq. 
Qo`ng`izlar rivojlanishining boshqa fazalari ta`riflanmagan. Tut uzunmoylov 
qo`g`izining lichinkalarining umumiy belgilari Namangan uzun mo`ylov 
qo`ng`izining ta`rifada berilgan. Tut uzun mo`ylov qo`ng`izining biologiyasi deyarli 
o`rganilmagan. Bu hasharot asosan siyrak ko`chat va daraxtlar orasida yashaydi.